در دید بودن فروشگاه
قرارگیری هر فروشگاهی بطور مستقیم ، تحت تأثیر استعدادهای نهایی همان تجارت می باشد ، هر چه ترافیک پیاده گذرا از مقابل یک مغازه بیشتر باشد کارآیی آن تجارت نیز بیشتر می شود . پیاده روها از پارکینگ اتومبیل تا محل خرید باید طوری طرح شوند که از گذشتن خریدار بطور سرسری از مقابل مغازه های اصلی جلوگیری کند .یک فروشگاه حداکثر مقدار تماس را برای ویترینش لازم دارد و ویترین آن باید تا جای ممکن از هر زاویه ای قابل رؤیت .
ضوابط پارکینگ
ارتباط صحیح با پارکینگ اتومبیل (و وسایل نقلیه عمومی ) از عوامل اساسی می باشد پارکینگ مغازه داران و کارکنان با پارکینگ مشتریان نباید مشترک باشد .
استاندارد حداقلی برای پارکینگ اتومبیل از طرف فدراسیون فروشگاههای چند شعبه ای برای برآوردن احتیاجات حداکثر خرید بطور هفتگی پیشنهاد شده است (برای هر ۱۰۰ متر مربع از سطح خرده فروشی بطور خالص CLA-)
– در مناطقی که مالکیت اتومبیل بطور محلی در سطح پایین باشد ۴ محل پارک اتومبیل .
– در مناطقی که مالکیت اتومبیل بطور محلی در سطح متوسط باشد ۵.۲۵ محل پارک اتومبیل – در مناطقی که مالکیت اتومبیل بطور محلی در سطح بالایی باشد ۶.۵محل پارک اتومبیل
فاصله حداکثر بین اتومبیل خریداران و یا ایستگاه اتوبوس با فروشگاههای عمده ومهم ۲۰۰ متر ، می باشد ارتباط با فضای پارکینگ باید آسان بدوون تراکم و درنگ صورت گیرد . پارکینگهای چند طبقه اگر فروشگاهها را در طبقات مختلف سرو می کنند باید تا جای ممکن در سطح طبقات مختلف تخلیه شوند .
سرویس دهی
سرویس دهی با کارایی ماکزیمم ، عامل اصلی در حمل کالاها می باشد که شامل :
الف: تحویل گرفتن
ب: ارسال(مواد استفاده نشده یا جعبه های خالی )
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
ویژگی های فضاها
سیرکولاسیون داخلی
سیرکولاسیون عمودی و افقی ، یک عامل حیاتی در طرح ریزی می باشد که هم مربوط به خریداران و هم کالاها می باشد.
سیرکولاسیون افقی از طریق راههای عبوری خرید در داخل ، بطرف محلهای سیرکولاسیون عمودی می باشد محل پله های برقی وآسانسورها در داخل فروشگاه ، باید آنقدر مناسب باشد که مشتری را به گذشتن از بیشترین تعداد ممکنه فضاهای فروش جلب کند و رفتن به طبقات تا سر حد امکان جذاب باشد .
محوطه های میانی
محوطه میانی اصلی یا محوطه ها بایستی مرکز جاذبه مشتریان باشد خاطره ایکه آنها همیشه با خود داشته و همیشه بیاد بیاورند اغلب مراکز خرید ، در محوطه میانی خود از یک طرح بسیار عالی برخوردار هستند و مشخصات واقعاً هیجان انگیزی دارند ، مانند گنبدهای شیشه ای، ترتیب مخصوص چراغها و فواره هایی که از مجسمه های آن بیرون می زنند ، گلکاریهای مصنوعی ، راه پله با طرحهای مخصوص ، پله های برقی ، آسانسورهایی با دیوارهای شیشه ای و کارهای هنری باارزش طرح گرافیک ها و رنگها نیز عامل مهم و مؤثری در این زمینه است در مراکز خیلی بزرگ که دارای چندین محوطه هستند ، هنگامی که هر یک از این محوطه ها دارای کاراکتر ، شکل ، رنگ ودکور جداگانه ای باشند به مراتب جالبتر می شوند محوطه اصلی بعنوان یک محل جالب برای نشستن ، استراحت و ملاقات دوستان می باشد.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
بازارچه ها
معمولاً بازارچه ها و طاق هایی که بطرف محوطه اصلی راهنمایی می ند بایستی در جهت ایجاد یک حالت صمیمیت و اتمسفر آرام کننده باشد. هدف اینست که خرید کننده به نمای فروشگاه جلب شود. همچنین از نقطه نظر کل طرح بایستی تغییر محسوسی برای خریدکننده وجود داشته باشد زیرا او از یک قسمتی که نسبتاً ساده تر است به یک محوطه ای که هنرمندانه تر ساخته شده است قدم می گذارد که در اکثر موارد نقطه اوج زیبایی یک بازارچه را تشکیل می دهد.
جریان عبور و مرور و سهولت رسیدن افراد از یک فروشگاه به یک فروشگاه دیگر دارای اهمیت بسیار زیادی است. در جاهایی که فاصله یک فروشگاه تا فروشگاه بعدی خیلی است (بیش از ۷۰۰ فوت) در ذهن خریدار یک واکنش فیزیکی و روانی عبور از یک تونل بوجود می آید. یک راه برای جلوگیری از ایجاد چنین احساس منفی در خریدار، ایجاد یک زاویه شکست در تقریباً نیمه راه است. تهیه پلان به شکل که معمولاً در محل برخورد به محوطه میانی می رسد. در این نقطه خریدار قبل از اینکه انتهای دیگر فروشگاه را ببیند، یک چرخش کوتاهی می کند. پلانهای دیگری نیز می تواند وجود داشته باشند که فاصله عبور خریدار را از فروشگاهی به فروشگاه دیگر کوتاهتر می کند. مثلاً پلانی که به شکل علامت (+) است این امکان را برای چهار فروشگاه در رأس آن بوجود می آورد که از نقطه مرکزی این واحد به یک فاصله باشند. پلان دیگری که به شکل مثلث طرح ریزی شده باشد همین امکان برای سه رأس آن بوجود می آورد. شک نیست که اشکال و طرحهای دیگی نیز وجود دارند که برای حل این مشکل مؤثر هستند.
یک مرکز چند طبقه ای با منطقه وسیع مخصوص خرید، نیز جواب دیگری به این مسئله است و راحتی و آسایش را از نظر کمتر راه رفتن مشتریان تأمین می کند. در اینجا وسیله نقلیه اصلی در جهت عمودی کار می کند (آسانسور، پله های برقی و راه پله ها). موقعیت این وسایل نقلیه باید طوری تنظیم شود که حداکثر امتیاز را در خود داشته باشد. در بسیاری از مراکز خرید با قراردادن دیوارهای شیشه ای برای آسانسورها این وسایل نقلیه عمودی را جالب توجه تر کرده اند. سوار شدن در این آسانسورها برای هر گروه سنی تفریح جالبی است و به خریدار کمک می کند که اطراف خود را به خوبی ببیند. موقعیت قرارگیری وسیله نقلیه عمودی در یک مرکز خرید بسیار مهم است.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
کیوسک ها
مراکز خرید را همچنین می توان با در نظر گرفتن عرض و موقعیت استراتژی آن برای دیگر مصارف مفید و جالب برنامه ریزی کرد. نصب کیوسک های خوش نما، راه دیگری برای جالب سازی این مراکز است. کیوسکها بایستی حالت فعالی به این مراکز خرید ببخشند. موارد استفاده از این کیوسک ها روزبروز افزون تر می شود و طرح تهیه کیوسک ها نیز پیچیده تر می شود. از کیوسک ها در موارد زیر استفاده می شود :فروش کارتهای تبریک، شیرینی جات، اسباب بازی، عکس و وسایل عکاسی، گل فروشی و انواع و اقسام کالاهای مختلف.
برای نصب اینچنین کیوسکها، مراکز خرید باید دارای عرض بیشتر از ۳۵ تا ۴۰ فوت باشد. طرح کیوسک ها باید طوری باشد که هنگام انجام فعالیت قد افراد مشغول در آن، افق دید قسمتهای دیگر فروشگاه را نبندد. قسمت بالای این کیوسک ها هنگام انجام فعالیت یا بایستی کاملاً باز باشد و یا سقف شیشه ای داشته باشد تا بتوان از قسمتهای دیگر، درون آنرا مشاهده کرد. گرچه در برخی موارد از طرف مستأجرین اعتراضاتی به نصب این کیوسک ها می شود و دلایل شان نیز وجود رقابت، بسته شدن افق دید فروشگاهشان و جلب شدن خریداران به چیزهای کناری است؛ ولی مشاهده شده است که در اثر وجود ا ین کیوسک ها فعالیت خرید و فروش نیز افزایش یافته و در کل تأثیر مثبتی روی فعالیت مغازه ها می گذارد.
بیشتر بخوانید:
اصول کلی طراحی ساختمان اداری
سرویس ها
دستشویی و سرویس های مشتریان نباید از طرف خیابان دسترسی داشته باشد. آنها ممکن است در طبقات متناوب (یک در میان) پراکنده و یا به طور مرکزی متصل به رستوران قرار گیرند اما به صورت دلخواه ورود به آنها باید از بخش ها و نه دور از راه پله ها صورت گیرد.
استانداردهای طراحی مجتمع های تجاری
ارتفاع طبقات
ارتفاع طبقات در واحدهای بزرگ ۵-۴ متر و در مورد واحدهای کوچک ۳ متر و بستگی به نوع سرویس ها دارد. ارتفاع طبقات برای مشتریان باز دارنده بوده و برای کارمندان خسته کننده است . مغازه ها بر نور طبیعی متکی نیستند بلکه نور مصنوعی همراه با تهویه مکانیکی در آنها تامین می شود.
ارتفاع طبقه از مبداء تراز زمین ۵-۴.۵و در فوقانی ترین طبقه۴.۷۵-۳ است.
واحدهای فروشگاههای بزرگ مساحت کف را ممکن است برای کمد و پیشخوان به کاربرد و بقیه مساحت در ۱۰ متر مربع برای هر ۱۵ نفر تخصیص داده شده است.
دربهای ورودی
در ساختمانی که مساحت مفید کف آن بیش از مترمربع ۱۵۰۰ است تمامی حیاط ها باید دارای ورودی خروجی باشند و ورودی و خروجی باید حتی الا مکان از یکدیگر دور باشند . ورودیها و گذرگاهها: حداقل ارتفاع و عرض ورودی در طبقه همکف mm ۳۷۰۰ است. دایره گردش برای این لوازم m17 است . حداکثر فاصله هر نقطه از ورودی باید m ۲۵ باشد. در طبقه همکف عرض خروجی ها و گذرگاههای اصلی مشتریان باید ۲۰۰ نفر اول mm ۱۰۷۰ و برای هر mm ۱۵ به عرض قبلی اضافه می شود . هرگاه ۲ خروجی وجود داشته باشد عرض هر کدام از آنها باید همه اعضای مشغول در فروشگاه کافی باشد . لازمست درب های خارجی به بیرون باز شوند : نباید از دربهای کشویی استفاده شود.
ورودی پاساژ تقریباً ۳.۵متر ارتفاع و پهنا دارد . اگر خروجی پیاده به حیاط باز می شوند قسمت فروش تقریباً ۸۰ سانتی متر پهنا لازم دارد. خروجی ها به حیاط هنگامی به حساب می آیند که ورودی یا گذرگاه به پهنای تقریباً ۴ متر یا دو پاساژ هر کدام ۳.۵ متر پهنا داشته باشند . پهنای خروجی ۱.۵ متر و در زیر زمین ۱/۱ متر باشد.
دربهای خروج: پهنای مجموع تمام دربها تخلیه هر ۱۰۰ متر مربع یا قسمتی از مساحت طبقه ، مساوی با ۰.۳۰ متر پهنای خالص است ، در طبقه فوقانی پهنای حداقل در مساوی با پهنای پلکان است.
پهنای درها به قرار زیر است:
تا ۵۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۱۲۰ نفر
تا ۱۰۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۱۵۰ نفر
بالای ۱۰۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۲۰۰ نفر
پهنای کریدور و دربها تقریباً ۱.۵ متر است.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
ظرفیت کریدور
در شرایط تراکم بیشتر جمعیت، افراد همیشه قادر نیستند با سرعت طبیعی خود راه بروند و حتی نمی توانند از افرادی که آهسته تر راه می روند سبقت بگیرند. پیشینه تراکم جمعیت قابل قبول برای طراحی محوطه های سیرکولاسیون مردم p/m 1.4 است.
تحت این تراکم جمعیت بیشتر افراد آهسته تر از سرعت طبیعی خود راه می روند و این موضوع ممکن است، ایجاد ناراحتی کنند. براس مسافت های کوتاه در طول مسیر، تا حدود m3000 تراکم بیشتر برای جمعیت نیاز است.
اما به شرطی که در پیش و بعد از این مسافت پر تراکم (مانع ) فضاهای بازتر با عرض بیشتر وجود داشته باشد. در مورد کریدورهایی که عرضشان تقریباً از m ۱۲۰۰ است . ظرفیت رفت و آمد متناسب با عرض کریدور است . در گذرگاههای باریکتر ۲ نفر نمی توانند از یکدیگر سبقت بگیرند
حداقل عرض پیشنهادی برای گذرگاه اصلی عبارت از ۱.۹۸ متر و برای گذرگاه فرعی ۰.۹۹ متر است . ارتفاع پیشخوان عموماً ۹۲ سانتی متر است . مردن یا ضریب سیستم بر حسب نوع قفسه بندی فروشگاه متغیر است.
ویترین ها
ویترین قسمتی از مغازه جهت ارائه و نمایش اجناس می باشد که یا به صورت شیشه ای برای مغازه ای لباس، کفش، جواهر و … یا به صورت ویترین های باز برای مغازه های مویه فروشی، سبزی فروشی، سوپر و غیره عمل می کند. مساحت این ویترین با توجه به نوع کاربری مغازه ها متفاوت می باشد که از ۱۰% تا ۶۰% سطح مغازه متغیر می باشد.
ویترین ها ممکن است به داخل مغازه باز شوند یا با دیوار عقبی شیشه ای با جنس محکم و تیره محصور باشند، که در این صورت دسترسی برای دکور و تزئین ویترین ها لازم است و باید این دسترسی سریع و آسان ویترین به مثابه یک نمایشگاه کوچک جهت ارائه اجناس به مشتریان عمل می کند که باید از نظر شکل و فرم و دید و نور دارای شرایط جلب مشتری باشد
پله برقی
حرکت پله ها، تماس های بدنی و عدم تعادل کافی همگی باعث به خطر افتادن ایمنی شخص می شود. شاید حقیقت این است که به ندرت اتفاق می افتد که دو نفر با هم روی یک پله حرکت کنند. باید گفت که عرض ۱۱۷.۷ سانتی ماری پله ها که برای هر یک از دو نفر معادل ۵۵.۹ سانتی متر می باشد. هماهنگی های لازم با افراد درشت اندام را ندارد. نخستین تصویر قسمت پایین صفحه این موضوع را که پهنای ۵۵.۹ سانتی متر برای هر نفر کافی است یا نه مورد بررسی قرار می دهد. فاصله ی نرد تا دیوار یا اولین مانع باید با ضخامت دست افراد درشت اندام و میزان قطر داخلی دست افراد ریز اندام در حالت بسته یا نیمه بسته هماهنگی داشته باشد. با در نظر داشتن ضخامت دستکش، فاصله ی بین نرده تا دیوار یا اولین مانع برابر با ۵.۱ سانتی متر و قطر نرده برابر با ۳.۸سانتی متر است که با ابعاد بیشتر افراد هماهنگی دارد.
از لحاظ ساختمانی به صورت سازه فولادی اجرا می شود، که تناسبات آن برای ارتفاع کمتر از ۶ زاویه حدود ۳۵ درجه و سرعت .۰.۵ متر بر ثانیه و در بقیه موارد زاویه کمتر از ۳۰ درجه می باشد. ماکزیمم عرض mm1050 و می نیممم عرض mm600 که در این اندازه ها بهینه سازی مسافت در نظر گرفته شده است.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
پلکانها
تصویر روبرو ابعاد اساسی و محدوده های دید ضروری برای هر فرد را نشان می دهد. گر چه قدمت طراحی پله هم زمان با جنبه های دیگر معماری است؛ ولی با این حال تحقیقات بسیار اندکی درباره ی آن صورت گرفته است و بیشتر ابعاد از راه تخمین و حساب های سرانگشتی به ویژه از قرن هفدهم میلادی به بعد بدست آمده است. آنچه در این بخش مهم است ارتفاع پله است.
کفش زمستانی ۹۵% از افراد دارای طولی معادل ۲۲.۹ سانتی متر یا کمتر است از سوی دیگر پهنای ۲۴.۱ سانتی متر پله که در حال حاضر معمول است؛ تنها با ۵% افراد هماهنگی لازم را دارد. این در حالی است که پای افراد درشت اندام بیش از۱۲.۷ سانتی متر از پله بیرون می ماند. این مساله در خصوص افراد مسن و معلولین جسمی مشکل ایجاد می کند.
در دیوارهای خارجی با خروجی به بیرون، از هر قسمت طبقه بالا تقریباً دو رشته پله که یکی از آنها در فاصله ۲۵ متری است لازم می باشد اتاقهای مجاور نزدیک یک رشته پلکان به فاصله کمتر از ۱۵ متر باید تعبیه گردد.
نقاله مسافرتی
عرض مانند عرض پله برقی بوده و تحت ضوابط زوایای شیب ۸-۵ درجه و حداکثر مجاز ۰.۹ متر بر ثانیه است و در زاویه های ۱۲-۸ درجه سرعت مجاز ۰.۷۵ متر بر ثانیه است. ظرفیت رفت و آمد در نقاله همانند پله برقی است.
آسانسور
سیستم ها و دستگاه هایی که به صرت عمودی حرکت می کنند باید نیازهای افراد معلول را به همان نسبت افراد سالم پاسخگو باشند. ارتفاع نصب دکمه های مخصوص آسان بر که در راهرو نصب می شود؛ باید برابر با ۱۳۴.۲ سانتی متر باشد. دکمه های اضطراری باید در ارتفاعی نصب شود که دکمه های پایین دارای ارتفاع معدل ۷۶.۲ سانتی متر از زمین و دکمه های بالا دارای فاصله ای برابر ۲۱۲.۹ سانتی متر تا داخل اتاقک آسان بر باشد و محل آنها در پایین صفحه ی دکمه ها باشد. خط مرکزی تلفن نیز می باسیت در حداکثر ارتفاع ۱۲۱.۹ سانتی متری از کف اتاقک آسان بر نصب شود. ارتفاع دستگیره ی ریل نیز نباید بین ۸۶.۴ -۸۱.۳ سانتی متر از بالای کف آن در نظر گرفته شود.
انواع آن : ۱) رفت و آمد کم و نفر بر ۲) آسانسور براتکار / نفر بر
۲) آسانسوئر نفر بر چند منظوره ۴) آسانسور با رفت و آمد زیاد
۵) آسانسور چند منظوره برای کالا ۶) آسانسور برای حمل کالای سنگین
حداکثر مسافت پیموده شده توسط آسانسور۲۵ متر و سرعت ماکزیمم ۱ متر بر ثانیه و در صورت شدید بودن رفت و امد لازم است که ۲۱ تحلیل مفصل برای میزان و زمان رفت و آمد صورت گیرد. حداقل فضای انتظار برای هر آسانسور ۱۵۰*۱۵۰می باشد.
سطح شیبدار
از دیگر عوامل تامین میزان دسترسی هر چه بهتر معلولین جسمی در ساختمان ها، شیب راهه هاست. طبق مقررات ، حداکثر طول شیب راهه ۹ متر و حداکثر شیب یک دوازدهم متر برای پاگرد در نظر گرفته نمی شود؛ چرا که پاگردها باید با توجه به ورود و خروج افراد یا تغییرات دیگر در مسیر شیب راهه طراحی شود. فاصله ی سکو تا شیب راهه باید بگونه ای باشد که نه تنها اندازه ی مناسب برای پاگرد فضای کافی جهت گردش در به طرف شیب راهه را بدون ورود به فضای پاگرد تامین کند. روی همین اصل برای پاگرد طول ۱۰۶.۷سنتی متری برای سکو، حداقل اندازه ی ۶۱ سانتی متر از مقابل قفل پیشنهاد می کند.
۱) حداقل عرض سطح شیبدار عرض شیبدار cm120
۲) برای سطوح شیبدار با طول ۳ متر ماکزیمم شیب ۸% و عرض مطلوب ۱۲۰ سانتی متر که هر چه به این طول اضافه شود به ازای هر ۵ سانتی متر افزایش عرض مفید و ۰.۵% کاهش شیب خواهیم داشت. برابر ۹ متر سطح شیبدار ۱ پاگرد با عمق حداقل عرض شیب لازم است.
– پارکینگ بر مبنای ۳۵% زیر بنا محاسبه می شود.
شکل پلان
گردآوری خدمات و تسهیلات مختلف در یک مکان ، به طراحی مرکز خرید دو یا سه طبقه منجر می شود. این گونه طراخی معماران را بر آن داشته تا طرح های مختلفی به وجود آورند و همه آنها سعی دارند که خریدار کوتاه ترین فاصله لازم را برای رفتن از یک بخش دیگر طی کند.عامل دیگری که در شکل گیری پلان مورد توجه است، توپوگرافی محل و خصوصیات زمین پروژه است.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
طراحی نمای خارجی
نمای خراجی باید به صورت متحدالشکل و با استفاده از یک ا دو نوع مصالح عمده در تمام ترکیب ساختمان طراحی شود. در ضمن در انتخاب و نحوه کاربرد مصالح در نمای خراجی باید دقت نمود. عواملی که باید در انتخاب و نحوه کاربرد مصالح در نمای خارجی مورد توجه قرار گیرند عبارتند از :
۱- نجوه محافظت در برابر آب و رطوبت
۲- سهولت نگهداری و تعمیر
۳- فراهم بودن مصالح انتخابی
۴- سرعت ساخت و نصب اجزا
اجزاء اصلی مجموعه
در طراحی ، ورودی مجموعه خرید و حیاط های مرکزی از اهمیت زیاد برخوردارند . این عناصر باید برای جلب توجه خریداران از ابهت کافی برخوردار باشند. وجود سایبان ها ستون های دارای علائم هدایت کننده یا یک طرح دیواری ویژه در ورودی ها و چشم اندازهایی که دارای درخت، آب نما و عناصر هنری هستند در ارائه محیطی زنده و جذاب بسیار موثر می باشند.در ساعات شب لازم است عناصر مذکور با نورپردازی های ویژه و علائم جلب کننده دیگری همراه شوند.
نمای داخلی مرکز خرید
بازارچه ها و حیاط های مرکزی باید محیطی بسیار جذاب برای خریداران ایجاد کند. عناصر اصلی این محیط جدید باید آنچنان مهیج و دلپذیر باشد که احساس رضایت در خریداران بوجود آورد.
حیاط های مرکزی : حیاط های مرکزی اصلی باید کانون جذب خریدارات و دیدار کنندگان باشند. اغلب مراکز خرید موفق بر طراحی خوب حیاط های مرکزی استوار شده اند.
عناصر مهیج از قبیل گنبدهای شیشه ای، اشیاء نورانی مخصوص، فواره ها، چشم اندازهای مختلف پلکان هایی با طرح های ویژه، پله برقی و آسانسورهای شیسه ای رمز موفقیت این مراکز هستند. همچنین وجود طرح های گرافیکی ، علائم راهنما، پرچم ها، سمبل های مرکز خرید و انتخاب رنگ از عناصر مهمی هستند که بر خریدار تأثیر می گذارد.همچنیناین حیاط ها، مکانهایی را برای نشستن ، استراحت و دیدار با دوستان برای خریداران فراهم می کند.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
مصالح
انتخاب مصالح باید با در نظر گرفتن نکالت زیبایی شناسی صورت گیرد. مصالحی که برای کف و دیواره ها استفاده می شود باید با دوام بوده و نیازمند حداقل حفاظت و تعمیر باشد.
کف : برای مصالح کف می توان از کفپوشهای موزائیکی که روی کف ماسه پوش بتنی نصب می شوند استفاده کرد. ترکیب موزائیک و آجرهای از سنگ معدنی و آجرهای کف پوش نقشهای جالبی در کف ایجاد می کند، با پیشرفت های جدیدی که در فرش کردن کف حاصل شده، در مواردی که رفت و آمد چه در درون سالن ها و چه در خارج آنها زیاد است، سنگ فرش یکی از مصالح قابل قبول برای پوشش کف می باشد.
سقف : در انتخاب مصالح سقف، تنوع زیادی وجود دارد که هر کدام تأکید بر مفاهیم معماری دارند و به کارگیری مصالحی مانند تیرهای بتنی، آجرهای آکوستیکی فرم دار، پلی استر چوب و همچنین کاربرد پنجره های سقفی به مرکز خرید روح جاذبه ای خاص می بخشد.
دیواره : در بازارچه ها که دیواره ها بیش از۲.۵ تا ۳ متر ارتفاع دارند، باید مصالح آن با توجه به سهولت تعمیر و نگهداری و پایداری آنها انتخاب شوند. استفاده از یک نوع مصالح در نمای خارجی مانند آجر و بتن های پیش ساخته باعث ایجاد تداوم در نما می شود.
نورپردازی مجموعه
روشنایی مجموعه باید ملایم و کافی باشد تا مردم را تحت تأثیر قرار داده و فضایی جذاب و آرام بخش ایجاد کند. منبع روشنایی را می توان برای ایجاد زیبایی در طرح سقف ها به کار برد. می توان با استفاده از آویز هایی تزیینی ، لوسترها، فرم های معماری و دیواره های طراحی شده مخصوص و چراغ های ستونی، نورپردازی موثر را ایجاد کرد.
علاوه بر نورپردازی نمای درونی مجموعه، نورپردازی نمای خارجی نیز باید مورد توجه قرار گیرد که این امر به کمک نورافکن ها، نورپردازی حلقه ای، طرح های مجسمه ای و سایبان ها انجام می شود. این روش نورپردازی اغلب جایگزین علائم بزرگ توجه به مرکز خرید می باشد. نورپردازی فضای پارکینگ ها بسیار مهم است. بهتر است سطح فضای پارکینگ کاملاً روشن باشد.
محیط اطراف ساختمان مراکز خرید در اغلب موارد، پیاده روهایی دارد که روشنایی آنها باید از طریق دیوار کوبهای چراغ دار و با تیرهای چراغ برق تامین شود. طول عمر لامپ، رنگ لامپ، تعمیر و نگهداری، ضد آب بودن و دوام لامپ ها از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
موسیقی
موسیقی یا سیستم صفحه گذاری در یک مرکز خرید، نقش مهمی دارد. این سیستم در هماهنگی با مسیرهای پر نور و طراحی اکوستیکی کامل می شود. معمولاً منبع موسیقی را صاحب مرکز خرید اجاره می دهد و ممکن است یک بخش با ضبط صوت، بلندگو، ایستگاه رادیویی ویژه، با سیستم پخش تلفنی سیم کشی شده و یا سیستم پخش زیر زمین خصوصی باشد. همه این سیستم ها دارای کلید خاموش و روشن هستند و اغلب یک زمان تکرار در مسیر جریان قرار می دهند که برنامه را قطع کرده و آگهی خاص را اعلام می کند. این طرح مستلزم توجه به مسئله اکوستیک است که شامل زمان برگشت صوت، جذب صوت، انعکاس صوت، توزیع سطح صوت، و محل قرارگیری بلند گوها می باشد. محل قرارگیری بلندگوها بر اساس توزیع بازده بلندگوها، طرح پلان سقف و ارتفاع محل نصب بلندگوها تعیین می گردد.
تهویه مطبوع
مسئله مهم دیگری که باید در طراحی مرکز خرید مورد توجه قرار گیرد، تأمین آسایش حرارتی خریداران است. درجه حرارت مطلوب درونی عموماً در تابستان ۷۵ درجه فارنهایت با ۵۰% رطوبت نسبی و در زمستان ۷۰ درجه فارنهایت می باشد.کنترل بوی خوش نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. این امر با ایجاد جریان هوای ملایم به دست می آید و ایجاد جریان هوا به کمک درزهای خروجی هوا به صورت مطلوبتری می یابد. اگر نواحی تولید بوی مطبوع مرتبط به یک سیستم هواساز معمولی باشد باید مقدار هوای خروجی با مقدار هوای تهیه شده جبران گردد.
کاربرد رنگ و کارهای هنری
به منظور افزایش جاذبه مرکز خرید لازم است که طرح های قسمت های مختلف مرکز با کارهای هنری نیز همراه شود. کی از اهداف اولیه طراحی مرکز خرید، ایجاد محیطی رنگارنگ و نشاط انگیز است که دیدار از آن همواره جالب باشد. برای ایجاد این محیط، معمار باید به تناسبات، مقیاس و خصوصیات توجه ویژه ای داشته باشد.استفاده از کارهای هنری جنبی یعنی نقاشی دیواری، مجسمه، درخت کاری، فواره ها ، نوع فرش کردن، چراغانی و طرح های گرافیکی ، جاذبه ای بسیار زیاد به مرکز می بخشد.بسیاری از مردم، مراکز خرید را به همان نسبت که برای خرید بازدید می کنند برای گردش نیز مورد استفاده قرار می دهند. شکی نیست که یک مجموعه کامل هنری می تواند فضای ویژه ای ایجاد کند که مرکز را به صورت یک موجودیت برجسته نشان دهد. بدیهی است که استفاده از عناصر هنری باید با توجه کافی صورت گیرد.
علامت گذاری های و طرح های گرافیکی
گرافیک یکی از ابزارهای مهم در طراحی مرکز خرید محسوب می شود. محدوده کاربرد هنر گرافیک در طراحی مرکز خرید شامل علائم خارجی ، سمبل ها و نشانه های گرافیکی، علائم ورودی ، علائم ویژه مختلف در نماهای درونی فروشگاه ها می باشد. این طرح های گرافیکی و علامت ها به خریدار امکان می دهد که سهولت به همه مکان ها راهنمایی شود.
تعیین روابط اجزاء تشکیل دهنده انواع واحدهای تجاری
تعیین روابط اجزاء تشکیل دهنده انواع واحدهای تجاری، پلانهای شماتیک و حدود سطح مورد نیاز ان واحدها بشرح زیر می باشد.
قفسه های فروشگاه احتمالاً بیش از سایر اجزای فضای داخلی برای طبقه بندی یا در معرض دید گذاشتن اجناس مورد استفاده قرار می گیرد. اجناس از نظر اصول اندام سنجی هم باید در دسترس مشتری باشد و هم بطور کامل در دیدرس او قرار بگیرد. بر این ارتفاع های موجود باید پاسخ گوی اندازه های مربوط به دسترس عمودی و برداشتن اجناس و اندازه ی دید فرد باشد. تعیین میزان ارتفاع باید داده های مربوط به افراد کوتاه قد را بکار برد. از آنجا که در یک خرده فروشی ممکن است اجناس بر اساس مذکر یا مونث بودن افراد چیده شود گروه از داده ها ارایه می شود: گروهی بر اساس اندازه ی بدن افراد مونث کوتاه قد تر و گروه دیگر بر اساس اندازه ی بدن افراد مونث کوتاه قد تر و گروه دیگر بر اساس اندازه ی بدن افراد کوتاه قدتر در ارتفاع پیشنهاد شده، بین ملاحظات مربوط به دسترسی و قابلیت دید افراد هماهنگی وجود دارد.
محل امتحان کفش باید با اندازه ی بدن مشتری در حالت نشسته و فروشنده هماهنگ باشد. حداقل فاصله ی در نظر گرفته شده ۱۷۶.۶ -۱۵۴.۴ سانتی متر است. با توجه به این محدوده ی فعالیت باید در تعیین میزان بلندی قفسه ی کفش ها، اندازه ی دسترسی عمودی افراد مونث کوتاه قد را در نظر گرفت و در ایجاد فواصل حداکثر پهنای بدن افراد درشت اندام را مد نظر قرار داد.
اندازه ی اتاق های رخت کن باید با حالت های مختلف بدن انسان، هنگام پوشیدن یا درآوردن لباس هماهنگ باشد.در تعیین اندازه ی اتاق رخت کن باید اندازه قامت حداکثر پهنای بدن، حداقل عمق بدن و دسترسی بازوها از پهلو در افراد بلند قد را در نظر گرفت.
با توجه به نوع فعالیت مورد نظر، پبشخوانی با ارتفاع ۹۱.۴- ۸۸.۹ سانتی متر برای بیشتر افراد مناسب فواصل افقی باید با حداکثر عمق بدن افراد بلند قد در محدوده ی فعالیت و حداکثر پهنای بدن افراد بلند قد در محدوده حرکت هماهنگ باشد. با توجه به فشردگی محل کار و تعدد فروشنده ها می توان محدوده ی کار و حرکت را در هم ادغام کرد؛ به نحوی که فاصله ی بین پیشخوان جلویی عقبی به ۷۶.۲ سانتی متر کاهش یابد.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
واحد جواهر فروشی و ساعت فروشی و عینک فروشی و ….
جهت ارائه کالای خود از ویترین های شیشه ای استفاده می نمایند لذا ویترین ها درصد مهمی از وسعت مغازه را بخود اختصاص می دهند فضای متوسط این گونه مغازه ها ۲۰ متر مربع می باشد در ضمن قسمتی از مغازه به محل تغییرات اختصاص داده می شود.
واحد عکاسی
واحد عکاسی علاوه بر سالن اصلی مراجعه مشتری و ارائه کالا به دو اطاق در همان فضا جهت گرفتن عکس از مشتری و ظهور فیلم نیاز دارد و متوسط فضای لازم ۳۰ متر مربع می باشد.
واحدهای فروش تره بار
اینگونه واحدها به لحاظ حجم زیاد محصولات ، فروش و ضایعات آن از فضای بیشتری برخوردار هستند و به انبار سرد و دسترسی دوم نیاز دارد. که متوسط سطح مورد نیاز این واحدها ۵۰ متر مربع می باشد.
واحدهای لوازم التحریر و کتابفروشی و نوشت افزار
این گونه واحدها لازم است که کالای خود را در معرض دید مشتریها قرار دهند و به این لحاظ ویترین های باز و قفسه بندی ها در این مکان ها از حساسیت خاصی برخوردارند و قفسه بندی ها در این مکان ها از حساسیت خاصی برخوردارند و می بایست درصد مهمی از مغازه را به آن اختصاص داد و وسعت متوسط این واحدها ۳۰ متر مربع و دارای یک انبار می باشند. صرفاً روزنامه فروشی ها در مکان های کوچکتر مانند دکه نیز ارائه خدمات می دهند واحدهایی مانند تایپ و چاپخانه که در این گروه قرار دارند جهت نصب دستگاههای خود وسعت بیشتری لازم دارند که حد متوسط آن ۵۰ متر مربع می باشد.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
واحدهای فروش مواد غذایی
سوپر مواد پروتئینی ، قصابی، مرغ و ماهی و لبنیاتی، شیرینی فروشی به وسعتی بیش از ۵۰ متر مربع نیاز دارد. در این گونه مغازه ها بیش از ۵۰% وسعت آن را یخچالهای-دانلود پاورپوینت یخچال– ویترینی ویترینهای باز مانند قفسه ها، بخود اختصاص می دهند.
واحدهای تجارتی مانند تاکسی تلفنی، خشک شویی، آارایشگاه مردانه و آرایشگاه زنانه به وسعتی بیش از ۵۰ متر مربع نیاز دارد. معمولاً در آرایشگاه ها و تاکسی تلفنی به یک فضا جهت آبدارخانه و محل استراحت موقت احتیاج دارد.
واحدهای بهداشتی
این واحدها خدمات بهداشتی مورد نیاز مورد را ارائه می دهند. مانند لوازم بهداشت و داروخانه و … متوسط این قبیل واحدها ۳۰ متر مربع و دارای ویترین های شیشه ای و قفسه بندی می باشد.
واحدهای پوشاک
این واحدها ارائه دهنده کلیه البسه از لباس زیر تا کفش به مردم است. متوسط این قبیل واحدها ۳۰ متر مربع است که شامل ویترین و اطاق پرو می باشد.
واحدهای تجارتی ، طبخ و ارائه غذای گرم
این گونه واحدها مانند چلوکبابی، کبابی، قهوه خانه، پیتزافروشی انواع غذاهای گرم طبخ و در همان مکان به مشتریان ارائه می گردد. این کاربری ها باید دارای فضای مناسب جهت طبخ غذا (آشپزخانه) فضا جهت انبار مواد غذایی و دسترسی دوم جهت سرویس دهی به این فضاها باشد. سالن اصلی غذاخوری باید دارای محیط آرام و مناسب جهت جذب مشتری باشد وسعت این فضا از ۲۰ متر مربع تا ۲۰۰ متر مربع متفاوت است.
فروشگاه های مواد غذایی
فاصله ی مورد نظر برای یک مرد و زن که پهلو به پهلوم هم در حال حرکت هستند. ۴-۵۴ سانتی متر می باشد که در صورت اضافه کردن اندازه ی یک کودک ۴۵.۷ سانتی متر به آن در نهایت اندازه ی ۹۸.۱ سانتی متر خواهیم داشت. از نظر اندام سنجی حداکثر پهنای بدن یک اندازه ی اصلی به شمار می آید.
برای مشتریان سالم و افراد نشسته روی صندلی چرخ دار، حداقل فاصله ۹۱.۱۴ سانتی متر کافی و مناسب خواهد بود.
حداقل مورد نیاز در جلوی قفسه ها جهت رایزنی و داشتن اجناس ۹۱.۴ سانتی متر است. یک فاصله ی به اندازه ی ۱۵۲.۴سانتی متر نیز برای حرکت دو به صورت پهلو کافی است.
در طرفین هر یک از ویترین ها باید یک فضای فعالیت به اندازه ۷۶.۲سانتی متر جهت برداشتن اجناس وجود داشته باشد. در تعیین این اندازه حداکثر پهنای بدن یا پهنای چرخ دستی کافی بود. البته این اندازه تنها مناسب محدوده ی فعالیت است؛ چرا که در این تصاویر محدوده ی حرکت بیرون از این محدوده فرض شده است.
طرح پیچیده و گسترده ی این صفحه در بردارنده ی شماری از اطلاعات ارائه شده از صفحات قبل می باشد. این طرح حداقل فواصل لازم قفسه ها و ویترین های مبانی را نشان می دهد. حداقل فاصله لازم بین ویترین های مواد غذایی ۱۸۹.۹ سانتی متر است. اگر چه چنین فاصله ی برای عبور خریدار و یک فرد نشسته بر روی چرخدستی و بین هر یک از قفسه های مواد غذایی مجاور نیز کافی می باشد. ولی عبور نفر سوم از این میان ممکن نیست. چرا که در این صورت یکی از دو خریدار در طرفین مسیر ناچار است برای عبور عموم راه را باز کند. روی همین اصل است برای ایجاد یک مسیر حرکت بدون مانع از میان این میان دو نفر یک فاصله ی اضافی ۷۶.۳ متری باید به حداقل اندازه ی ۱۸۹.۹ سانتی متری اضافه شود. در این صورت فاصله ی نهایی بین ویترین های مواد غذایی حداقل ۲۵۹ سانتی متر خواهد شد.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
نوشیدنی فروشی ها
فاصله ی بین پیشخان و قسمت عقب نوشیدنی فروشی ها بگونه ای محاسبه شود که فضای لازم جهت کار فراهم شود. پله ی ۹۰ سانتی متری کمترین اندازه ای است که فضای بهینه جهت کار کردن فروشنده را ایجاد می کند. با چنین فاصله ی مشخص دیگری نیز در پست سر او فضای لازم برای حرکت خواهد داشت. حداکثر عمق و حداکثر پهنای بدن دو اصل اساسی تعیین میزان فاصله ی افراد از یکدیگر است. نوع فعالیت این فروشنده فاصله ۷۵ سانتی متری را طلب می کند.
فاصله بین چهارپایه ها نسبت به راستای دو صندلی با دیگر از حساسیت بیشتری برخوردار است، این فاصله باید بگونه باشد که مشخص درشت اندام بتواند براحتی و بدون تماس با دیگران بر روی صندلی نشسته و یا از روی آن دیده شود. فاصله های ۳۰ سانتی متری بین صندلی هایی با پهنای ۶۱ سانتی متر که بسیار متداول است تنها با ۵ مذکر (به منظور جلوگیری از مزاحمت برای دیگران) مطابقت دارد. در حالی که فاصله ی ۷۵ سانتی متر فروشنده کمبود دو صندلی به ازای هر ۳۰۰ سانتی متر زیان محسوب می شود. صندلی هایی با پهنای ۷۰ سانتی متر با فاصله ی ۳۰ سانتی متر در حد متعادلی قرار دارد. در هر صورت تصمیم نهایی به عهده ی فروشنده است. تنها مسئله ای که باید در نظر گرفته شود هماهنگی لازم بین عوامل انسانی و مسائل اقتصادی است.
ارتباطات و میزان فاصله ی بهینه بین افراد را در فاصله ی ۶۱-۴۵.۷ سانتی متری می تواند برای مشتری محدوده ای ایجاد کند که به راحتی بنشیند، بایستد یا میدان دسترسی مناسبی برای او فراهم گردد. فاصله ی مذکور میدان حرکتی به قطر ۷۶.۲ سانتی متر نیز برای شخص فراهم خواهد کرد. اگر نصب یک پیشخوان یا قفسه ی اضافی مد نظر باشد؛ یک فضای حرکتی به قطر ۴۵.۷ سانتی متر در جلوی پیشخان کفایت می کند. پهنای یک پیشخان می تواند برابر با ۳۰.۵ -۲۵.۴ سانتی متر باشد.
نشیمنگاه نوشیدنی فروشی نمونه خوبی از ابعاد پنهانی است که باید در فاصله گذاری این نشیمنگاه ها مورد توجه قرار گیرد. تفاوت های فرهنگی تعیین کننده ی این فاصله می باشد. برای مثال در یک فرهنگ مجاورت و نزدیکی مشتری ها مد نظر است؛ در حالی که در فرهنگ دیگر این مسأله چندان مورد پسند مردم واقع نمی شود. جمع افراد و فاصله ی بین صندلی ها روی رفتارهای اجتماعی تأثیر می گذارد. ناگفته پیداست که هر چه تراکم بیشتر باشد این تأثیر گذاری چشم گیرتر خواهد بود.
چنین تراکمی مانع ماس و برخورد افراد با یکدیگر شده و در عین حال راحتی آنان را تامین می کند و آنها را نسبت به روابط خصوصی با خود مطمئن می سازد. در اینجا فاصله ی بین صندلی ها ۶۱ سانتی متر در نظر گرفته شده است. در این فاصله احتمال تجاوز به حریم شخص مقابل وجود دارد؛ به ویژه در مواردی که افراد به صورت دو نفره از این محل ها استفاده می کنند. هر ۳۰ سانتی متر تراکمی برابر ۱/۵ نفر در طول پیشخان در نظر گرفته شده است.
پیشخوان های غذا
که عبارتند از : ۹۱.۴ سانتی متر برای فضای پشت پیشخان ۶۱-۴۵.۷ سانتی متر برای پهنای پیشخوان، ۱۶۷.۶ ـ ۱۵۲.۴ سانتی متر برای جلوی پیشخوان تا نزدیکترین مانع، تصویر پاین نمای جانبی پیشخوان اصلی و پیشخان عقبی را نشان می دهد. ارتفاع اغلب این پیشخوان ها ۱۰۶.۷ سانتی متر است. از اندازه های بسیار مهم در این خصوص فاصله ای بین رویه ی صندلی تا سطح زیرین پیشخوان به سمت مشتری هاست. همچنین از اندازه های موثر در راحتی شخص فاصله ی بین زانو تا کفل و فاصله ی ران تا پیشخان می باشد. در محاسبه ارتفاع جای پا نیز باید ارتفاع هایی با ارتفاع ۱۰۶.۷ طراحی می شود که بلندی جای پاهای صندلی آن را بر ۱۷.۸و سانتی متر است. جاپاهایی که در ارتفاع ۵۸.۲ سانتی متری صندلی نصب می شوند عملاً کارایی دارند. مطابق داده های نود و نهم ارتفاع پشت دارای فرد تا جایی با محدوده ۵۰.۸ سانتی متر است، بنابراین پاها در فاصله ی چند سانتی متری بالای جای پاها رها شده و بدن ثبات و تعادل خود را از دست می دهد. با وجودی که جای پای صندلی در تصویر در ارتفاع بالاتری تعبیه شده است ولی تنها به قسمتی از کاربردها در حالت نشسته کمک می کند کما اینکه به نظر می رسد برای افراد در حالت ایستاده تعبیه شده است راه حل منطقی این است که یک جای پا بصورت جداگانه بر روی صندلی نصب می شود.
غذاخوری ها
بهای محل چیدن سرویس غذاخوری با توجه به نوع چیدن آن و میزان دسترسی شخص محاسبه می شود. هنگام صرف غذا، آشفتگی و بی نظمی محسوس روی میز به چشم می خورد که دارای حداقل پهنایی برابر با ۶۱-۳۵.۶ سانتی متر است. سه تصویر بالا، اندازه های مذکور را با توجه به کم و زیاد شدن طول میز نشان می دهد. در این حالت ها پهنای میز حداقل ۶۱ سانتی متر در نظر گرفته شده است. فاصله ی میان این دو پهنا پاسخ گوی چیدن وسایل دیگر مانند گلدان می باشد. اگر اندازه ی دو پهنا و فاصله ی میان آن را مد نظر داشته باشیم ببینیم که اندازه ی ۱۰۱.۶ سانتی متر اندازه ی بهینه ای برای طول میز خواهد بود. در تصاویر پایین بیشترین عرض میز ۷۶.۲ سانتی متر است که با توجه به اندازه های بدن شخص درشت اندام محاسبه شده است. افراد هنگام صحبت کردم با توجه نوع فرهنگ و اخلاق خود دست ها را به اطراف حرکت می دهند. بطوریکه یک میز با پهنای ۶۱ اینچ، پاسخ گوی این مساله است. یک میز با طول ۱۰۱.۶-۷۶.۲ سانتی متری با پهنای بدن شخص و مطابقت دو اندازه ی ۱۰۱.۶ سانتی متری، فضای لازم چیدن سرویس غذاخوری و دسترسی بهینه روی میز را فراهم می کند.
افزایش ارتفاع صندلی باعث آویزان شدن پاهای شخص می شود و از طرفی نصب جای پا نیز در فضاهای عمومی ممکن نیست. از آن جا که ارتفاع بسیاری از دسته های صندلی چرخ دار از ۷۲.۵ سانتی متر تجاوز نمی کند (اندازه ای که دو بیشتر صندلی های چرخ دار قابل تنظیم است). لذا این فاصله را بجای فاصله ی ۷۶.۲ سانتی متری پیشنهاد می کنند. چنین اندازه ی با هم با ابعاد بدن افراد سالم هماهنگی دارد و هم با ابعاد بدن افراد معلول.
نمونه ای از طراحی فود کورت
هنگام غذا خوردن ممکن است صندلی در چهار وضعیت قرار گیرد: در ابتدا غذا خوردن نزدیک میز است، ولی هر چه شخص به انتهای غذا خوردن نزدیک تر می شود فاصله ی آن از میز بیشتر می شود تا جایی که به فاصله ای ۶۱ سانتی متری از میز می رسد . هنگام گفتگوهای دوستانه فاصله ی آنها تامین می شود و در پایان هنگام بر خواستن فرد از روی صندلی (به فاصله به۹۴.۴ سانتی متر می رسد. اگر همه ی موانع موجود در نظر گرفته شود می توان فاصله ی بین میزها را ۲۴۷.۳ سانتی متر در نظر گرفت که البته مقرون به صرفه نیست. با توجه به این که نمی توان موانع را نادیده انگاشت فاصله ۲۱۳.۴ پیشنهاد می شود.
بین صندلی هایی که در کنار هم یا پشت به پشت هم قرار می گیرند باید فاصله ی در نظر گرفته می شود. این فاصله جهت فعالیت خدمت ها یا متری با در نظر گرفته نشده بلکه تنها برای دسترسی به صندلی ها منظور شده است. حداقل فاصله بین دو صندلی ۴۵ سانتی متر و بین دو میز ۱۳۷.۲ سانتی متر بهتر ات. همچنین جهت فعالیتهای پیش خدمت ها همانطور که در تصاویر وسط و پایین صفحه نشان داده شده ۹۱.۴ سانتی متر پیشنهاد می شود. اگر میزها به صورت مورب در کنار هم چیده شده باشد در تعیین فاصله ها گوشه های آنها را نباید از نظر پنهان داشت. این فاصله ها را می توان ۹۱.۴ سانتی متر تعیین کرد، ولی اگر صندلی ها از گوشه های میزها بیرون بزند باید فاصله بین میز محاسبه شود.
در تعیین میزان دسترسی معلولین جسمی دارای صندلی چرخ دار فاصله پشت صندلی چرخ دار تا میز بین ۷۶.۲- ۶۱ سانتی متر در نظر گرفته می شود. تصویر بالا نشان دهنده ی اصول اولیه ای است که باید در طراحی رعایت شود و حرکت های صندلی چرخ دار به جلو و عقب شعاع چرخش و دیگر قابلیت های حرکتی این نوع صندلی باید در نظر گرفته شود.
دکه های غذا خوری به خصوص در محل هایی که میز و صندلی ها روی زمین نصب شده اند و حرکت نمی کنند، فضای راحتی برای بیشتر افراد بوجود نمی آوردند. با نتیجه به این خصوصیت باید جنبه های اساسی اندام سنجی را مد نظر قرار داد. ارتفاع نشیمنگاه هنگام فشردگی باید تامین کننده ی ارتفاع پشت زانوها تا زمین باشد. پهنای صندلی، فاصله ی روی صندلی تا زیر میز، ضخامت ران تا میز، ارتفاع سقف دکه یا ارتفاع چراغ های نصب شده تا میز، ارتفاع چشم در حالت نشسته ، عرض صندلی و حداکثر پهنای بدن، جمله مواردی است که باید در طراحی و ساخت اینگونه فضاها مورد توجه قرار گیرد.
مکانهای عمومی
فضاهای ارتباطی افقی (راهروها)
در تعیین فواصل شخص تا محیط پیرامون او، بدن انسان یک اندازه ی اصلی و حداکثر اندازه ی بدن به عنوان الگویی مناسب برای عابران پیاده در نظر گرفته شود. به طور قطغ در صورت تطابق چنین فواصلی با ابعاد بدن افراد درشت اندام خود به خود به ابعاد بدن اشخاص ریز اندام نیز هماهنگی خواهد داشت.
محدوده ی گام عبارتست از فاصله ی دو پا از هم در حالیکه یک پا جلوتر از دیگری است. این فاصله برای افراد مختلف و با نتیجه به عوامل فرهنگی، فیزیولوژیکی و روان شناسی، همچنین سن، جنس و ویژگی های بدنی فرد تغییر می یابد. طول گام بیشتر افراد بزرگسال ۹۱.۱۴-۶۱ سانتی متر است. محدوده ی ادراک عبارت است از فاصله ی مورد نیاز برای درک ارزیابی و واکنش به موقع برای جلوگیری از هر گونه خطر در هنگام حرکت شخص در اندازه گیری این فاصله عوامل انسانی بسیاری مشکل ساز است. از جمله شاخص های این محدوده فاصله ی شخص نسبت به نفر جلویی است. به گونه ای که بتواند اندازه ی قامت او را ببیند. میزان این فاصله در حالت طبیعی راه رفتن تقریباً ۲۱۳.۴ سانتی متر است. در راهروها و گذرگاههای مخصوص عبور یک نفره یا دو نفره به ترتیب پهناهای ۹۱.۴و ۲۱۳.۴ سانتی متر پیشنهاد می شود. حداقل پیشنهادی برای عدم وجود مانع در طرفین ۷۶.۲ سانتی متر است در صورتیکه حمل بار یا با حرکت درآوردن یک گاری کوچک در چنین راهرویی مد نظر باشد. حداقل عرض پیشنهادی تا ۹۱.۴ افزایش م یابد. به همین نحو راهروها مخصوص عبور دو نفر باید امکان حرکت دو نفر در کنار هم را بدون تماس بدن آنها با یکدیگر فراهم کند.
حداقل فاصله ی مناسب جهت حرکت صندلی چرخ دار و نزدیک شدن آن به در یا زاوه ای اندک و نیز گرفتن دستگیره در یا کشیدن و بستن آن به دو با زاویه ی اندک و نیز گرفتن دستگیره ی در یا کشیدن و بستن آن برابر با ۳۰.۵ سانتی متر در دو طرف آن است. چنین فاصله ی هنگام نزدیک شدن به در از سمت داخل نیز مناسب است. هنگامی که درها نسبت به هم ۹۰ درجه تشکیل می دهند، در نظر گرفتن فاصله ی کافی بین دو در به منظور جلوگیری از برخورد و تداخل امری ضروری به نظر می رسد.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
ضوابط طراحی فضاهای فرهنگی ـ تفریحی در مجتمع تجاری
بر اساس تعریف کاربری های شهری، فضاهای فرهنگی عبارتند از :
۱- کتابخانه ۲- تئاتر و آمفی تئاتر ۳- سالن اجتماعات ۴- بنیادهای ارشادی ۵- کانون ها ۶- اماکن تاریخی ۷- موزه ها و نمایشگاه ها ۸- فرهنگستان ها بناهای یاد بود و … .
۲- فضاهای تفریحی عبارتند از :
۱- سینماها ۲- باشگاه تفریحات سالم ۳- زمین بازی کودکان ۴- تله کابین ها ۵- شهربازی ۶- باغ وحش ۷- راسته های تفریحی کوهستانی و …
سالن بازی های کامپیوتری
با توجه به رشد روز افزون انواع بازی های کامپیوتری پیش بینی یک فضا برای این منظور ضروری به نظر می رسد. مساحت این سالم با توجه به تعداد و انواع بازی ها متفاوت خواهد بود. در یک برآورد اولیه سالنی به حدود ۲۰۰ متر مربع پیش بینی شده است. با توجه به اینکه کل فضاهای تفریحی به صورت یک مجموعه عمل خواهند کرد، لذا به،گیشه فروش بلیط و بوفه نیاز خواهد بود. بنابراین احتساب ۴۰ درصد مساحت فضاهای تفریحی برای فضاهای ارتباطی عمومی ضروری است. با توجه به این که کل سطح سالن های سطحی به حدود ۲۸۳ متر مربع رسیده است، لذا با محاسبه فضاهای جانبی و ارتباطی آن، سطح کل این فضاها ۳۹ متر مربع بالغ خواهد شد.
سالن آمفی تئاتر (سینما تئاتر)
آمفی تئاتر قابل طراحی در این مجتمع از سه بخش اصلی تشکیل خواهد شد که عبارتند از:
– پذیرش : شامل ورودی، رزرواسیون ، هال اصلی
– سالن اصلی تماشاچیان
– صحنه (سن) : شامل سن اصلی
اجزای مختلف یک آمفی تئاتر بسته به ظرفیت و ابعاد ممکن است کامل تر یا خلاصه تر باشد. مثلاً در مورد یک آمفی تئاتر بزرگ وجود فضاهای مثل اداری، دکورسازی، اتاق کنترل نور و صدا و .. ضروری است. حال آنکه در یک آمفی تئاتر کوچک می توان برخی از اجزاء مختلف را حذف کرده و یا بعضی را با هم ادغام کرد. با توجه به موقعیت استقرار آمفی تئاتر در این ناحیه، پیش بینی می شود که این فضا باید گنجایش حدود ۱۱۰ نفر را داشته باشد. با این فرض به محاسبه سطح آمفی تئاتر می پردازیم.
– متر مربع سطح مفید سالن اصلی ۱۹۰ متر مربع
– هال انتظار، ورودی، کنترل، رزرواسیون ۷۲ متر مربع
– پشتیبانی سن ۳۰ متر مربع
بر اساس مطلب گفته شده، سطح کل آمفی تئاتر به ۲۹۲ متر مربع بالغ خواهد شد.
فضاهای سبز و پارک
سرانه های پیشنهادی برای فضای سبز ناحیه ای در طرح جامع ۰.۷ متر مربع است. با توجه به جمعیت ۱۸۰ هزار نفری محدوده تعریف شده، سطح کل فضای سبز و پارک ناحیه ای به حدود ۳.۵ هکتار می رسد.مطالعات انجام شده در سطح منطقه نشان می دهد که در کنار سایت مورد نظر یک پارک کوچک محله ای (پارک معلم) با عملکردی محدود وجود دارد که به صورت منطقه ای در سطح شهر عملکرد دارد…
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
شناخت سیستم های تابستانی
اصولاً فن کویل برای فضاهای کوچک که نیاز به کنترل مستقل دما دارد ولی دقت زیاد در کنترل رطوبت و تصفیه هوای برگشتی مورد توجه نیست، کاربرد دارد.فن کویل زمینی قسمت کمی از سطح را اشغال می کند، از معایب آن ایجاد کوران در نزدیکی دستگاه می باشد، ولی از نظر سهولت در نصب و سرویس نسبت به فن کویل سقفی برتری دارد.کاربرد فن کویل در فضاهای بزرگ موجب عدم تعادل و یکنواختی دمای هوا در نقاط مختلف فضا می شود، فن کویل سقفی کانالی تا حدی این عیب را برطرف می کند ولی دسترسی مشکل برای سرویس و تعمیر از معایب این سیستم است.در این سیستم هوای تازه به صورت جداگانه توزیع می گردد و قابل تصفیه نیز می باشد ولی سرویس تعمیر و نگهداری این سیستم به خصوص در انواع کانالی آن نسبت به سیستم هواساز مشکل تر است.اگر هوای خارج در فصل گرما بالا باشد، کنترل دقیق رطوبت با این سیستم مشکل است . اصولاً این سیستم برای فضاها و سالن های بزرگ کاربرد دارد و برای تأمین هر میزان هوای تازه محدودیتی ندارد.
سیستم هوا شوی (ایرواشر) با کویل گرمایی
جهت سرمایش ساختمان می توان از پروسه تبخیری (EVAPORATING PROCESS) استفاده نمود. از دستگاه هواشوی می توان در فصول مختلف سال جهت تأمین سرمایش و گرمایش ساختمان بهره گیری نمود.در این دستگاه عمل رطوبت گیری، رطوبت زن، گرم کردن، سرد کردن هوا و همچنین پاک ساختن هوا از آلودگی ها از قبیل گرد و غبار و پرز، استفاده از پودر کردن آب و هوا صورت می گیرد. درجه حرارت آب پودر شونده پارامتر مهمی بوده و تعیین کننده نوع هر کدام از فرایندهای فوق می باشد.اگر چه تمام فرآیندهایی که در بالا گفته شد از این دستگاه برمی آِید ولی بیشتر در عمل برای سرد کردن و بالا بردن رطوبت و همچنین پاکیزه ساختن هوا از آلودگی ها از آن استفاده می شود.
الف) مزایای دستگاه
مهمترین امتیاز سادگی تجهیزات و کمی مصرف برق آن می باشد. در نتیجه نگهداری آن در مقایسه با سیستم هواساز و چیلر و یا پکیج یونیت بسیار ساده و ابتدایی خواهد بود. مضافاً اینکه این دستگاه در تابستان ضمن تصفیه و پاک ساختن هوا از گرد و غبار و بالا بردن رطوبت ، قادر است تا مقدار قابل توجهی درجه حرارت هوا را پایین آورد.
ب) راندمان کارکرد دستگاه هواشوی
سیستم های تبخیری از نظر راندمان تبخیر آب به دو گروه با راندمان کم و با راندمان بالا تقسیم بندی می گردند.از گروه اول می توان کولر آبی که دارای راندمان در حدود ۶۵% می باشد را نام برد و از گروه دوم می توان هواشوی را معرفی نمودکه دارای راندمان تا ۹۵% می باشد.
محاسن دستگاه هواشوی نسبت به کولر آبی:
– سرد تر بودن درجه حرارت هوای ورودی به فضاهای داخلی ساختمان
– کمتر بود حجم هوای ورودی به فضاها
– کاهش مصرف ورق گالوانیزه جهت ساخت کانال های هوا رسانی
– کاهش تعداد دستگاه ها و فضاهای اشغال شده در بام.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
سیستم فن کویل زمینی
به منظور گرمایش و سرمایش ساختمان می توان از فن کویل زمینی استفاده نمود. انرژی برودتی فن کویل ها از طریق چیلرهایی که در موتورخانه مرکزی قرار دارند تولید و توسط لوله و پمپ های سیر کولاسیون آب به محل فن کویل ها ارسال می گردد. انرژی حرارتی فن کویل ها از طریق دیگ حرارتی و لوله و پمپ که در موتورخانه مرکزی قرار دارند تولید می گردد.
فن کویل کانالی
به منظور کاهش تعداد فن کویل های سقفی یا زمینی در فضاهایی که دارای شرایط هوای داخلی همگونی می باشند می توان از فن کویل های کانالی استفاده نمود در این صورت کلیه اتاق های مربوط به یک فضا می تواند با فن کویل کانالی هوادهی گردد. جهت ارسال هوا به فضاهای مختلف یک ساختمان بایستی از کانال فلزی هوا و دریچه های ورود هوا استفاده گردد. جهت تولید و ارسال انرژی برودتی و حرارتی به فن کویل های کانالی از چیلر و دیگر حرارتی در موتورخانه و لوله و پمپ های سیرکولاسیون آب استفاده می گردد.
فن کویل سقفی
جهت سرمایش و گرمایش هر فضا می توان از فن کویل سقفی استفاده نمود محل نصب فن کویل های سقفی در زیر سقف هر فضا می باشد و در این صورت از دسترسی و صدمه افراد متفرقه مصون بودن و ضمناً از نظر فیلتر هوا نیز نسبت فن کویل های زمینی از کیفیت برتری برخوردار می باشد آب سرد یا لازم فن کویل ها از طریق چیلر و دیگ در موتورخانه مرکزی تولید و تأمین می گردد.
انتخاب سیستم حرارتی و برودتی
ساختمان مورد نظر از بخش های فروشگاهی، اداری، غذاخوری و … تشکیل گردیده که جهت هر یک بایستی تأسیسات گرمایشی و سرمایشی مناسبی به شرح زیر در نظر گرفته شود.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
بخش فروشگاهی
با توحه به تعداد و تراکم فروشگاه ها و عدم امکان انتخاب سیستم تأسیسات حرارتی و برودتی مستقل جهت هر فضا و نیز بهره گیری از سیستمی که دارای شکل لوله کشی آب سرد و گرم در فضاهای فروشگاهی نبوده و از نظر تعمیر و نگهداری نیز از سادگی برخودار بوده و به تخصص بالا نیاز نداشته باشد و نیز تجهیزات سرمایشی و گرمایشی در دسترس افراد متفرقه نبوده و از صدمات آنان مصون باشد، می توان کلیه موارد فوق را در سیستم ایرواشر با کویل گرمایی مشاهده نمود زیرا محل نصب ایرواشرها در پشت بام فروشگاه ها بوده و آب و سرد و گرم مربوطه صرفاً در همین محل به ایرواشرها متصل گردیده و ارتباطی با فضاهای گسترده فروشگاهی ندارد.مسیر کانال های هوا در داخل سقف کاذب راهروهای بین فروشگاه ها می باشد که هوادهی به هر فروشگاه از طریق دریچه هوا امکان پذیر است.
تأسیسات بخش اداری
با توجه به تعداد طبقات بخش اداری و کمبود فضای مفید، نمی توان از سیستم هوای گرم یا سرد جهت گرماش و رماش این بخش استفاده نمود زیرا کانال های هوا فضای مفید قابل توجهی از بخش اداری را اشغال می نماید. لذا، پیشنهاد می گردد که از سیستم فن کویل استفاده گردد که در این صورت امکان کاربرد فن کویل های زمینی و سقفی وجود دارد ولی با توجه به اینکه عملیات نصب و تعمیر و نگهداری و لوله کسی فن کویل های سقفی دارای صعوبت بیشتری نسبت به فن کویل های زمینی می باشد لذا پیشنهاد می گردد که از فن کویل های زمینی به جای سقفی بهره گیری گردد.
تاسیسات بخش رستوران و غذا خوری
جهت سرمایش و گرمایش این بخش می توان از فن کویل کانالی استفاده نمود که در این صورت امکان تغییر دلخواه میزان هوای تازه ورودی به سالن رستوران و نیز کنترل دقیق و خودکار درجه حرارت فضا وجود دارد. جهت ارسال هوا از محل فن کویل کانالی تا سالن غذاخوری نیاز به کانال های فلزی هوا می باشد در زیر سقف نصب خواهد گردید.
شناخت سیستم های سازه ای
فاصله ستون ها باید به دقت بررسی شود، زیرا کنترل کننده ای روی قسمت های فروش دارد که می توان را آن را بدین وسیله به واحدهای فروشگاهی تبدیل نمود.اگر ستون ها نزدیک به هم باشند تقسیم فضایی دچار اشکال می شود. همچنین ستون های نزدیک به هم باعث اشکال در ترتیب وضع کالایی فروش خواهد شد. در مورد تصمیم درباره فاصله ستون ها مشخصات مورد اجاره باید در نظر گرفته شود.
معمولاً (البته نه همیشه) فروشگاه ها را با ضریب های ۵-۳ یا ۶-۴ متر در نظر می گیرند. البته عرض ۳ متر برای مغازه ها خیلی کوچک است و عرض مغازه های بزرگ ممکن است متجاوز بر ۲۴ متر نیز برسد. بنابراین فاصله های ۶ متری بین ستون ها معمولاً با موفقیت روبرو شده است و برای مغازه های کوچکتر چنانجه فاصله ستون ها ۹ متر باشد، انعطاف پذیری بیشتری به دست آورده ایم. اگر یکی از ستون ها، در خط الرأس مغازه واقع شود بدیهی است چنین وضعی مشکل تر از آن است که مثلاً ستون ها مقدار عقب تر قرار بگیرد. گر چه باید معمولاً ترتیب ستون بندی و فاصله آنها چه در عمق و چه در طول مشابه هم باشد، ولی معمولاً فاصله های عمق، بیشتر از فاصله های طولی است، مثلاً اگر فاصله ۶ متر باشد در عمق به ۱۲ یا ۱۸ و یا حتی ۲۴ متر می رسد.
نباید از «پارتیشن» به عنوان دیوار باربر استفاده کرد، بلکه باید آن را از موادی و به نوعی ساخت که به آسانی بتواند نقل و انتقال داده شده و مجدداً به کار گرفته شود. سقف کاذب نیز باید با ترتیب سرویس ها راه پله ها و …. به دقت مطالعه شود.
با توجه به مطالب فوق و با توجه به شکل پلان نوع سازه، بتنی در نظر گفته شد ، زیرا نوع پلان ایجاب می کند که فواصل متفاوتی را دارا باشیم. (از ۳ متر تا ۸ متر) سازه بتنی قابلیت این را دارد که با رعایت برخی اصول و قوائد، دهانه بیشتر ۶متر را نیز به راحتی پوشش دهد.
ارتفاع طبقات
ارتفاع طبقات در مورد واحدهای بزرگ ۵-۴ متر و در مورد واحدهای کوچک ۳ متر و بستگی به نوع سرویس ها دارد. ارتفاع طبقات برای مشتریان باز دارنده بوده و برای کارمندان خسته کننده است.مغازه ها بر نور طبیعی متکی نیستند بلکه نور مصنوعی همراه با تهویه مکانیکی در آنها تامین می شود.ارتفاع طبقه از مبداء تراز زمین ۵-۴.۵ و در فوقانی ترین طبقه ۴.۷۵-۳ است.
واحدهای فروشگاههای بزرگ ۰.۲، ۰۰/۲ مساحت کف را ممکن است برای کمد و پیشخوان به کاربرد و بقیه مساحت در ۱۰ مترمربع برای هر ۱۵ نفر تخصیص داده شده است.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
فضاهای مورد نیاز در طراحی مجتمع های تجاری یا شاپینگ مال
مجتمع های بزرگ تجاری بزرگ یا به عبارتی شاپینگ مال، برای اینکه بتواند در رقابت با سایر واحد های تجاری، از موفقیت بیشتری برخوردار گردد و نیازهای استفاده کنندگان و اصناف را همزمان به نحو مطلوب تامین نماید، نیاز به فضاهای یا کاربری هایی دارد. دانستن این کاربری ها برای طراحان و سرمایه گذران مجتمع های تجاری و شاپنگ مال های تجاری از اهمیت زیادی برخوردار است.
واحد های تجاری
در طراحی شاپینگ مال ، واحدهای تجاری، از بالاترین اهمیت برخوردار میباشند. معمولا به دلیل ماهیت طبقه همکف، این طبقه برای اسقرار برند های مهم با مساحت های بالا، طراحی میگردد. مساحت اختصاص داده شده به هر واحد تجاری به نوع کالایی که در مجتمع تجاری عرضه میشود، مرتبط است. به عنوان مثال مساحت واحدهای تجاری برای فروش موبایل با مساحت واحدهای تجاری برای فروش مبلمان تفاوت زیادی دارند. نوع تیپ بندی مساحت ها و همچنین مساحت میانگین واحدها در مطالعات اولیه طراحی مجتمع تجاری توسط مهندسین مشاور به دست می‌آید.
هایپرمارکت
هایپر مارکت به فروشگاه بزرگی اطلاق میشود که طیف وسیعی از کالاها، از جمله کالاهای سوپر مارکت، مواد غذایی، پوشاک و منسوجات، وسایل خانه، وسایل برقی، لوازم الکتریکی و … در آن عرضه میشود. از جمله فروشگاه های زنجیره ای هایپرمارکت بزرگ در سراسر دنیا میتوان به کارفور، تسکو، وال مارت، آلدی اشاره نمود. بعضی از سرمایه گذاران تمایل دارند در مجتمع تجاری مورد سرمایه گذاری، یک هایپر مارکت نیز طراحی و اجرا گردد. هایپرمارکت معمولا مساحت زیادی از طبقه همکف یا زیرزمین را به خود اختصاص میدهد. طراحی هایپرمارکت ها معمولا بر اساس مساحت اختصاص گرفته به آن، دارای پیچیدگی های طراحی میباشد. معمولا استفاده کننده‌گان از هایپرمارکت، بخش های پشتیبان و تدارکات را نمی‌بینند ولی حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از مساحت هر هایپرمارکت به فضاهای پشتیبان و تدارکات اداری و خدمات اختصاص دارد.
پذیرایی ، رستوران، فوت کورد
یکی از جاذبه های مجتمع های تجاری، رستوران های آنها میباشد. رستوران ها در مجتمع های تجاری دارای ماهیت های مختلفی میباشند. رستوران میتواند فود کورد، رستوران کلاسیک و رستوران فست فود یا … باشد. امروزه فوت کورت ها به دلیل تنوع غذایی مورد عرضه، جذابیت بالایی را برای مشتریان دارا میباشند. به هر صورت در طراحی هر یک از این نوع رستوران ها، الزامات ، استانداردها و ضوابط خاصی حاکم میباشد. در طراحی رستوران باید به این نکته دقت داشت که در حدود ۵۰ درصد از مساحت رستوران به فضاهای خدمات دهی مانند تهیه و پخت غذا، انبار سرد، انبار فریز، انبار خشک، مدیریت و اداری، سرویس های بهداشتی، نمازخانه و … اختصاص پیدا مینماید. البته این درصد بستگی به وسعت رستوران و نوع غذاهای مورد ارائه نیز دارد که لزوما در رستوران های کوچک رعایت نمیشود.
تفریحی و فرهنگی
در گذشته پاساژهای تجاری تنها به فروش کالا می‌پرداختند. ولی امروزه، شاپینگ مال ها و مجتمع های تجاری، برای جذب مخاطبین بیشتر در کنار فعالیت اصلی، خدماتی نظیر شهربازی، خانه اسباب بازی کودکان، پردیس های سینمایی و … را در کنار خود جای داده اند. این فضاهای، شاپینگ مال ها را از یک فضای تک عملکردی و خشک که محدود به خرید میشود تبدیل به فضاهایی با جذابیت بالا که بازدیدکنندگان با اهداف غیر خریدی را نیز جذب مینماید، تبدیل میکند. این نوع بازدیدکننده ، به غیر از استفاده از این فضاهای تفریحی، احتمال خرید های شانسی را برای واحدهای تجاری بالا می‌برد. همچنین شور و فعالیت را به شاپینگ مال تزریق مینماید. در طراحی مجتمع های تجاری مهندس مشاور، اولا با نیازسنجی منطقه، نوع فعالیت تفریحی که در منطقه کشش دارد را باید پیدا نماید و سپس با توجه به الزامات و استانداردهای طراحی هر یک، اقدام به طراحی آنها بنماید.
مدیریت و اداری
از سایر بخش های مهم هر مجتمع تجاری، بخش مدیریت ، اداری و حسابداری و مالی آن میباشد. مساحت این بخش بستگی به مساحت کل مجتمع و تعداد پرسنل مورد نیاز دارد. این اعداد و ارقام، همه در طراحی فاز صفر پروژه و نیازسنجی های اولیه به دست می‌آید.
پارکینگ
طراحی پارکینگ در مجتمع های تجاری بزرگ، از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا ضوابط معماری و شهرسازی الزامات خاصی را به ساختمان های مجتمع های تجاری تحمیل مینماید. در مجتمع های تجاری به ازای هر ۱۰۰ متر مربع تجاری ۳ تا ۶ عدد پاریکنگ (بسته به شهر و منطقه و مساحت مجتمع تجاری) باید تامین شود. به غیر از ضوابط الزام آور شهرداری ها، امروزه خریداران و بازدیدکنندگان مجتمع های تجاری، تمایلی به استفاده از مجتمع های تجاری بدون پارکینگ یا کم پارینگ ندارند بنابراین تامین تعداد پارکینگ مورد نیاز از موارد ضروری مجتمع های تجاری میباشد.
بارانداز
اولین حلقه از زنجیره خرید کالا در شاپینگ مال، دریافت کالا از خارج از مجتمع تجاری برای عرضه داخل مجتمع تجاری میباشد. بدین منظور، براساس نوع کالای مورد عرضه در مجتمع تجاری، باید اقدام به طراحی و اجرای باراندازی نمود. این فضا نیاز عرضه کنندگان کالاها یا واحدهای تجاری را در مجتمع تجاری مرتع مینماید بدون اینکه خللی در ورود و خروج خودرو و بازدیدکنندگان از شاپینگ مال به وجود آورد.
بارانداز
اولین حلقه از زنجیره خرید کالا در شاپینگ مال، دریافت کالا از خارج از مجتمع تجاری برای عرضه داخل مجتمع تجاری میباشد. بدین منظور، براساس نوع کالای مورد عرضه در مجتمع تجاری، باید اقدام به طراحی و اجرای باراندازی نمود. این فضا نیاز عرضه کنندگان کالاها یا واحدهای تجاری را در مجتمع تجاری مرتع مینماید بدون اینکه خللی در ورود و خروج خودرو و بازدیدکنندگان از شاپینگ مال به وجود آورد.
تاسیسات
تاسیسات الکتریکی و مکانیکی برای تامین آسایش محیطی استفاده کنندگان از فضا مورد نیاز است. این تاسیسات بر اساس بهینه بودن این تاسیسات با دما ، رطوبت و روشنایی شهر محل استقرار شاپینگ مال و همچنین الزامات و استاندارها، طراحی میگردد. طراحی صحیح این تاسیسات و همچنین جانمایی صحیح محل استقرار دستگاه ها ، داکت ها، و محل عبور کانال ها در طراحی این بخش مهم و پیچیده میباشد که تعامل مهندسان برق، مکانیک، معماری و سازه را نیازمند است.
سایر
اطلاعات و نگهبانی، اتاق تعمیرات، اتاق نظافت، اتاق استراحت کارکنان و خدمه از سایر بخش های یک مجتمع تجاری میباشد که هر یک باید به نحو صحیح و اصولی طراحی گردد.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
پیش از طراحی یک مجتمع تجاری چه گام هایی اتفاق می افتد
مطالعه و بررسی های مستقل ازسایت پروژه از گام های کلیدی، پیش از آغاز طراحی است. این مطالعات برای موضوع یک مرکز تجاری با سه پرسش اصلی که دغدغه معمار است و بنابر کاستی های وضع موجود شکل گرفته است، آغاز می شود.
اول: چه عواملی از اصلی ترین مولفه های موثر در کارایی یک مجموعه تجاری-تفریحی هستند؟
دوم: چگونه می توان حس خوشایندی و تعلق را برای مردم نسبت به یک مجموعه تجاری ایجاد نمود؟
سوم: یک مجموعه تجاری چگونه می تواند رفتار و نوع زندگی ساکنین را ارتقا بخشد؟
برای پاسخ به این پرسش ها می توان مولفه های بسیاری را مورد بررسی قرار داد. این موضوعات بازه ی بازی هستند که می توانند بینهایت تعداد ادامه پیدا کنند. در این بین نظر به سوژه ی مورد طراحی ، خواسته های کارفرما و محل مورد طراحی تعدادی از پارامترها با حساسیت انتخاب شده اند. این پارامترها ۹ مورد می باشند که در دو دسته ی کلی قرار می گیرند. پرداختن به هر پارامتر به صورت ساختاری آغاز می شود، با دیدی ساختار شکن ادامه پیدا می کند و در قالب دیاگرام هایی راهگشای طراحی خاتمه می یابد.
پارامتر های مورد بررسی در دو دسته ی کلی ادراکی و کالبدی قرار می گیرند. باید در نظر گرفت که تفکیک کامل پارامترها امکان پذیر نیست. زیرا پارامترهای ادراکی در نهایت به صورت کالبدی متجلی می شوند. و پارامترهای کالبدی هم واجد بار ادراکی می باشند.
پارامترهای کالبدی در موضوع مورد بررسی شامل ویترین، نما، تغییر ارتفاع سقف و VOIDمی باشند.
پارامترهای ادراکی در موضوع مورد بررسی شامل خوانایی، فضاهای کنش پذیر، فضای حرکتی متفاوت، نوع جدیدی از تجمع و نور هستند.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
موارد مورد بررسی در پارامترهای کالبدی و ضوابط طراحی مجتمع تجاری
ویترین:
آنچه در یک مجتمع تجاری بیش از سایر عناصر نقش ایفا می کند ، ویترین های عرضه کننده ی کالا ها است. در عرف مراکز، ویترین ها بر عنصر اصلی فضا به نام دیوار جای گرفته اند. از اینرو تغییر در ساختار ویترین ها ، تغییر در یکی از سه عنصر اصلی کف ، سقف و دیوار را به همراه دارد. آیا می توان به فراخور موضوع مورد عرضه ، ویترین را از صورت کلیشه ای و تکرار شونده ی آن به حالت بهینه ای با کیفیات مناسب تری تبدیل کرد؟
نما
با توجه به اینکه نما اولین پارامتری از بناست که مخاطب با آن مواجه می شود، نقش اصلی در” جذب مخاطب” و “معرفی کل بنا” را ایفا می کند. طراحی نمای “پویا “،” جذاب” ،”خوانا”و “دعوت کننده به فعالیت های موجود در بنا، یکی از مهم ترین پارامترهای طراحی در راه نیل به اهداف مجموعه می باشد. چگونه می توان نقش نما را از یک پوسته، به امکانی برای معرفی مجموعه تبدیل کرد؟
تغییر ارتفاع سقف
یکی از پارامترهای موثر درتغییر کیفیت فضایی، ارتفاع فضاهاست. میتوان ارتفاع را به نحوی تنظیم کرد که علاوه بر تغییر کیفیت فضایی، تقسیم بندی فضایی، تغییر ساختار ارتفاعی، جذابیت‌های بصری گوناگون ، تغییر در نحوه ی ارتباطات عمودی و… را پدید آورد. همه ی این امور می توانند واقعی و ذهنی ، باشد. نمونه ی این امر در چارسوق‌های بازارهای ایرانی، قابل مشاهده است.
VOID
فضای خالی اکثرا در میانه ی بنا است. که دید به طبقات پایینی و بالایی را ممکن می کند. امکان نور گیری از سقف معمولا در این فضاها پیش بینی می شود. و محوریتی به کل مجموعه می دهد. VOIDدر افق دید تاثیر بسیار زیادی دارد. صرف نظر از امکان های مطلوب VOID اثرات نا مطلوبی نیز دارد که به قرار زیر است:
- یک حفره یا چاله در مقطع (یکنواختی)
- فضای غول آسا ی فراتر از مقیاس انسانی در یک محیط
- محوریت دادن به ساختار کل مجموعه و بعضا تکرار در طبقات
- ایجاد مسیرهای یکسان حول مرکز (جلوگیری از تنوع فضایی در سطوح مختلف)
- بستن دید به محیط باز بیرون
- قابل پیشبینی و بعضا تکراری بودن چیدمان طبقات
چطور می توان در کالبد جدید با حفظ امکان های مطلوب، اثرات نا مطلوب VOID را از میان برد؟
موارد مورد بررسی در پارامترهای ادراکی
خوانایی
در مکان های عمومی خوانایی فضاها عاملی است که موجب احساس امنیت و جذب مخاطب می شود. مفهوم خوانایی تعاریف بسیار گسترده ای دارد. به طور کلی شامل مواردی از قبیل: “فهم و در ک نسبی کاربری فضاها توسط مخاطب قبل از ورود به فضا”، “القای حال و هوای محیط “، “امکان آدرس دهی در فضاها”،”امکان فهم دیگر فضاها و نحوه ی رسیدن به آنها”،”امکان حدس کاربری ها”، “امکان فهم مسیر های ارتباطی” ،”امکان فهم زون ها” و… می تواند باشد. بدیهی است فضاهای گوناگون مجموعه به سطوح خاصی از خوانایی نیازمندند. آنچه در کل مجموعه مفهوم خوانایی مورد نظر را بیان می کند پاسخ به سه سوال است : کجا هستیم – دراطرافمان چه فضاهایی قرار دارد – چگونه به آن فضاها می رسیم.
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
فضاهای کنش پذیر
فضای کنش پذیر فضایی است که در آن ادراکات محیطی بواسطه حضور و تاثیر فرد در مکان کامل می شود.در واقع این انسان است که در ابتدا تکمیل کننده فضا است و سپس آنچه را که خود قسمتی از آن بوده درک می کند. این امر اثراتی را در پی دارد ازجمله: “تنوع فضایی”، “تازگی فضا پس از هر بار حضور در فضا” ، “ایجاد امکان تعلق پذیری فرد به فضا” ، “مرموز شدن فضا و انگیزش برای کشف فضا و حضور مجدد در آن”. از اینرو با ایجاد فضاهای کنش پذیر، کیفیات مطلوبی را در مجموعه ایجاد می کنیم.
فضای حرکتی متفاوت
در بازار سه دسته رفتار اصلی وجود دارد، که هر کدام شامل ریز رفتارهایی می باشد.
۱ -عبور افراد: حرکت و گذر – دید به اطراف (فعالیت ها و ویترین ها)- فهم دسترسی ها و و امکان رسیدن به فضاها
۲-ایستادن کوتاه مدت افراد: دیدن – مکث – ورود و دسترسی
۳-ورود افراد به مغازه جهت خرید: مکث – ورود و دسترسی – خرید
هر کدام از این رفتارها نیازمند فضاهای مناسب خود به لحاظ فیزیکی و معنا شناسی می باشند.
نوع جدیدی از تجمع
حساس حرکت کردن در فضایی به صورت ۳ و ۴ نفری و نگاه به اطراف نوع خاصی از تجمع در بازار ها و مراکز خرید است. این امر نیازمند فضای دلنشین ، وجود فضاهایی برای مکث ، نیم مکث ، دید ، امکان خرید های کوچک بدون برنامه ریزی ، امکان دید به فضاهای باز ، امکان دید به فروشگاه ها می باشد. می توان با ایجاد قابلیت هایی در محیط این نوع خاص از تجع را که از بازار های سنتی ایران به ارث رسیده باز آفرینی کرد.
نور
با نظر به بازارهای ایرانی می توان نقش نور و رنگ را در سلسله مراتب، ایجاد فضاهای مختلف و القای احساس های مختلف محیطی و به تبع آن ایجاد کیفیات مختلف در فضا دریافت. با توجه به اینکه مقوله برخورد با نور در چهار دسته زیر قابل دسته بندی می باشد: ۱- تامل در نحوه ورود نور، ۲- مکان یابی روزنه های وارد کننده نور،۳- تغییر در ماهیت ظاهری نور به لحاظ شفاف ، نیمه شفاف یا کدر بودن، ۴- استفاده از نور و رنگ به طور همزمان، حال پرسش این است که چگونه می توان با کمک نور و رنگ کیفیات مورد نظر را در فضا خلق کرد؟
نمونه ای از طراحی مجتمع تجاری
ضوابط طراحی پلان مجتمع تجاری
پلان ساختمان تجاری را چند منظوره طراحی کنید
یکی از اولین نکاتی که باید هنگام طراحی پلان ساختمان تجاری مد نظر داشته باشید در نظر گرفتن یک طراحی چند منظوره تجاری است. باید به خوبی در نظر بگیرید فضایی که به هر اتاق اختصاص می دهید چه کارایی قرار است داشته باشد و مشاغلی که ممکن است در آن فعالیت کنند یا کاربردی که قرار است این فضا برای مشتریان داشته باشد، چیست.به عنوان مثال، آیا قرار است ساختمان تجاری شما برای فروش محصولات خاص یا مواد غذایی استفاده شود؟ یا قرار است یک فضای بزرگ باشد که فقط یک محصول خاص را به نمایش بگذارد؟ با در نظر گرفتن این مساله می توانید فضایی که در اختیار دارید را تقسیم بندی کنید و بهترین استفاده را از آن ببرید.در نظر گرفتن کارایی های مختلف می تواند ذهن شما را در قرار گیری فضاهای عمومی بازتر کند و همچنین به شما این فرصت را بدهد به آینده این ساختمان فکر کنید و آن را طوری طراحی کنید که راه برای وسعت بخشیدن به آن در آینده وجود داشته باشد.
از شر فضاهای اضافه خلاص شوید
همانطور که در بالا نیز اشاره شد، شما باید با دقت درباره کاربرد های فضا فکر کنید و به شکل دقیق بدانید چه فضایی را قرار است به کار بگیرید. به این فکر کنید که آیا تمامی بخش هایی که مد نظرتان است در پلان ساختمان شما وجود دارد؟ اگر اینطور نیست، اولویت بندی کنید و فضاهای اضافه را حذف کنید تا فضاهایی که اولویت بیشتری دارند را جایگزین کنید.گاهی ممکن است دو اتاق یک کاربرد داشته باشند. در این صورت می توانید آن ها را با هم ادغام کنید. به عنوان مثال، اگر بخشی از فضای ساختمان تجاری شما به دفاتر اداری اختصاص یافته، می توانید به جای جدا کردن دفاتر و دپارتمان ها، آن ها را در یک فضای واحد بسازید. می توانید کل دفتر اداری را در یک جا جمع کنید و در عوض فضای بیشتری برای مشتری و خدمات مرتبط با آن ها در نظر بگیرید.
یک پلان بهینه طراحی کنید
اطمینان حاصل کنید در پلانی که طراحی می کنید جاهایی که نیاز به لوله کشی دارد در نزدیکی هم، یا در بهترین حالت در کنار هم، قرار گرفته باشند. با این کار می توانید تا حد زیادی در هزینه هایتان صرفه جویی کنید. هر فضایی که نیاز به لوله کشی دارد را در کنار دستشویی ساختمان ایجاد کنید. با این کار نیاز نیست در جاهای مختلف ساختمان لوله کشی انجام دهید و هزینه اضافه ای را متحمل شوید.
فضای کافی برای عبور و مرور در نظر بگیرید
وقتی پلان یک ساختمان تجاری را طراحی کردید آن را جلوی خودتان قرار دهید و آن را تصور کنید. بد نیست پیش از عملی شدن پلان به کاربردی بودن آن توجه کنید. آیا فضای کافی برای تردد در این قسمت وجود دارد؟با توجه به اینکه ساختمان تجاری قرار است چه کاربردی داشته باشد، فروشگاه یا مرکز خرید باشد یا به یک ساختمان پزشکی تبدیل شود، به عبور و مرور اشخاص توجه کنید. آیا دیوارهای زیادی در مسیر ایجاد شده است؟ آیا مسیر پیچیده است و ممکن است به راحتی راه رسیدن به پلکان یا آسانسور از ورودی مشخص نباشد؟بررسی پلان طراحی شده به شما کمک می کند فضای بهینه و کاربردی تری طراحی کنید. ببینید آیا فضاهای ایجاد شده برای مشاغلی که در نظر دارید مناسب هستند؟ آیا می توانند به خوبی محصولاتی که مدنظرتان است را به نمایش بگذارند؟ مشتریانی که در این فضا تردد می کنند آیا می توانند به راحتی محصول مورد نظرشان را پیدا کنند؟ همه چیز در پلان ساختمان تجاری باید کاملا بهینه و کاربردی طراحی شود.
ایمنی را فراموش نکنید
ایمنی یکی از مهم ترین فاکتورهای هر ساخت و سازی است. بخصوص برای یک فضای بزرگ نظیر یک ساختمان تجاری، باید ایمنی از همه جهات در نظر گرفته شود. یک ساختمان تجاری باید در برابر خطرات محتمل نظیر آتش سوزی یا حتی زلزله مقاوم باشد و راه خروج برای همه افرادی که داخل این ساختمان هستند وجود داشته باشد. بنابراین در نظر گرفتن راه پله اضطراری، قرار دادن درب خروج اضافی در سمت دیگر ساختمان و به طور کلی در دسترس بودن راه های خروج از جمله مواردی هستند که باید در طراحی پلان ساختمان تجاری به آن ها توجه شود.
منابع:online-architect.ir-tehrandesign.center/blog-haftshahraria.com-kelyas.com-
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
