3 / 4

ما یَنبَغی فی بِناءِ المَسجِدِ

38.السنن الکبرى عن أبی قَتادة :إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله علیه و آله أتى عَلى قَومٍ مِنَ الأَنصارِ وهُم یَبنونَ مَسجِدا لَهُم ، فَقالَ : أوسِعوهُ تَملَؤوهُ . [1]

39.رسول اللّه صلى الله علیه و آله :ضَعُوا المَطاهِرَ عَلى أبوابِ المَساجِدِ . [2]

3 / 5

ما یُکرَهُ فی بِناءِ المَسجِدِ

أ ـ التَّشریف

40.رسول اللّه صلى الله علیه و آله :أراکُم سَتُشَرِّفونَ مَساجِدَکُم بَعدی کَما شَرَّفَتِ الیَهودُ کَنائِسَها ، وکَما شَرَّفَتِ النَّصارى بِیَعَها [3] . [4]

3 / 4

آنچه در ساختن مسجد ، سزاوار است

38.السنن الکبرى ـ به نقل از ابو قتاده ـ :پیامبر خدا ، بر گروهى از انصار ـ که براى خود مسجدى مى ساختند ـ وارد شد و فرمود : «وسیع و جادار بنایش کنید که [ در آینده ] آن را پُر خواهید کرد» .

39.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :وضوخانه ها را کنار درهاى ورودى مسجد ، قرار دهید .

3 / 5

آنچه در ساختن مسجد ، ناپسند است

الف ـ کنگره سازى

40.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مى بینم شما را که پس از من ، مسجدهایتان را کنگره دار مى سازید ، همان گونه که یهودیان ، کنیسه هاى خود و مسیحیان ، کلیساهایشان را کنگره دار مى سازند .

41.عنه صلى الله علیه و آله :اُمِرتُ بِالمَساجِدِ جُمّا [5] . [6]

42.عنه صلى الله علیه و آله :ما اُمِرتُ بِتَشییدِ المَساجِدِ . [7]

43.عنه صلى الله علیه و آله :اِبنُوا المَساجِدَ وَاتَّخِذوها جُمّا . [8]

44.عنه صلى الله علیه و آله :اِبنوا مَساجِدَکُم جُمّا . وَابنوا مَدائِنَکُم مُشَرَّفَةً . [9]

45.الإمام الباقر علیه السلام :إنَّ عَلِیّا علیه السلام رَأى مَسجِدا بِالکوفَةِ قَد شُرِّفَ ، فَقالَ : کَأَنَّهُ بیعَةٌ ، إنَّ المَساجِدَ تُبنى جُمّا لا تُشَرَّفُ . [10]

46.عنه علیه السلام :إذا قامَ القائِمُ علیه السلام سارَ إلَى الکوفَةِ فَهَدَمَ بِها أربَعَةَ مَساجِدَ ، فَلَم یَبقَ مَسجِدٌ عَلى وَجهِ الأَرضِ لَهُ شُرَفٌ إلّا هَدَمَها وجَعَلَها جَمّاءَ . [11]

41.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :به [ساختن] مسجدهاى بى کنگره ، فرمان یافته ام .

42.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :به برافراشته ساختن مسجدها ، فرمان داده نشده ام .

43.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدها را بسازید و آنها را بى کنگره قرار دهید .

44.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدهایتان را بى کنگره و شهرها (خانه ها)یتان را کنگره دار بسازید .

45.امام باقر علیه السلام :على علیه السلام در کوفه ، مسجدى کنگره دار مشاهده کرد . فرمود : «گویا کلیساست ! همانا مساجد ، بدون کنگره ساخته مى شوند » .

46.امام باقر علیه السلام :زمانى که قائم علیه السلام به پا خیزد ، به کوفه رفته ، چهار مسجد را در آن ویران خواهد ساخت . پس کنگره هر مسجدى را که داراى آن باشد ، ویران کرده ، آن را بدون کنگره خواهد کرد .

ب ـ بِناءُ المَقصورَةِ

47.الإمام الباقر علیه السلام :هذِهِ المَقاصیرُ لَم یَکُن فی زَمانِ أحَدٍ مِنَ النّاسِ ، وإنَّما أحدَثَهَا الجَبّارونَ ، لَیسَت لِمَن صَلّى خَلفَها مُقتَدِیا بِصَلاةِ مَن فیها صَلاةٌ . [12]

48.الغیبة للطوسی عن داوود بن قاسم الجعفری :کُنتُ عِندَ أبی مُحَمَّدٍ علیه السلام فَقالَ : إذا قامَ القائِمُ یَهدِمُ المَنارَ وَالمَقاصیرَ الَّتی فِی المَساجِدِ . فَقُلتُ فی نَفسی : لِأَیِّ مَعنىً هذا؟ فَأَقبَلَ عَلَیَّ فَقالَ : مَعنى هذا أنَّها مُحدَثَةٌ مُبتَدَعَةٌ ، لَم یَبنِها نَبِیٌّ ولا حُجَّةٌ . [13]

49.تاریخ الیعقوبی :وفی هذِهِ السَّنَةِ [سَنَةِ 44 ه ] عَمِلَ مُعاوِیَةُ المَقصورَةَ فِی المَسجِدِ ، وأخرَجَ المَنابِرَ إلَى المُصَلّى فِی العیدَینِ ، وخَطَبَ الخُطبَةَ قَبلَ الصَّلاةِ ، وذلِکَ أنَّ النّاسَ إذا صَلُّوا ، انصَرَفوا لِئَلّا یَسمَعوا لَعنَ عَلِیٍّ ، فَقَدَّمَ مُعاوِیَةُ الخُطبَةَ قَبلَ الصَّلاةِ ، ووَهَبَ فَدَکا لِمَروانَ بنِ الحَکَمِ لِیَغیظَ بِذلِکَ آلَ رَسولِ اللّهِ . [14]

ج ـ بِناءُ المِحرابِ

50.الإمام الباقر علیه السلام :إنَّهُ [عَلِیّا علیه السلام ] کانَ یَکسِرُ المَحاریبَ إذا رَآها فِی المَساجِدِ ، ویَقولُ : کَأَنَّها مَذابِحُ الیَهودِ . [15]

ب ـ ساختن مقصوره (جان پناه امام جماعت)

47.امام باقر علیه السلام :این مقصوره ها در زمان هیچ یک از خلفاى پیشین وجود نداشت . ستم پیشگان ، آن را پدید آوردند . نماز کسى که در پشت آن به امام جماعت ایستاده در درون آن اقتدا کند ، صحیح نیست .

48.الغیبة ، طوسى ـ به نقل از داوود بن قاسم جعفرى ـ :نزد امام عسکرى علیه السلام بودم که فرمود : «هر گاه قائم علیه السلام قیام کند ، مناره ها و مقصوره هایى را که در مساجد است ، منهدم خواهد کرد» .

 با خود گفتم : این کار ، چه معنایى دارد؟

 امام علیه السلام رو به من کرد و فرمود : «معنایش آن است که آنها بدعت در دین اند ؛ چه این که هیچ پیامبر و حجّت خدایى اقدام به ساخت آنها نکرده است » .

49.تاریخ الیعقوبى :و در این سال (سال 44 هجرى) ، معاویه ، مقصوره را در مسجد ساخت و در روزهاى عید ، منبرها را به مصلّاى نماز برد و خطبه [ى نماز عید ]را پیش از نماز خواند ؛ چه این که مردم پس از نماز ، باز مى گشتند تا دشنام به على علیه السلام را نشنوند . در نتیجه ، معاویه ، خطبه را بر نماز مقدّم ساخت . نیز فدک را به مروان بن حَکَم بخشید تا خاندان پیامبر خدا را به خشم آورد .

ج ـ ساختن محراب

50.امام باقر علیه السلام :على علیه السلام محراب هایى را که در مساجد مى دید ، در هم مى شکست و مى فرمود : «آنها همچون محل هایى است که یهودیان در آن ، قربانى مى کنند» .

ر . ک : ص 13 (ناپسند بودن تقلید از معابد غیر مسلمانان ) .

د ـ تَزیینُ المَسجِدِ وزَخرَفَـتُهُ

51.عیون الأخبار فی الحدیث القدسی ـ فیما أوحَى اللّهُ إلى شَعیا ـ :یُشَیِّدونَ لِیَ البُیوتَ ویُزَوِّقونَ [16] لِیَ المَساجِدَ ، وأیُّ حاجَةٍ بی إلى تَشییدِ البُیوتِ ولَستُ أسکُنُها ؟! وإلى تَزویقِ المَساجِدِ ولَستُ أدخُلُها ؟! إنَّما أمَرتُ بِرَفعِها لِأُذکَرَ فیها واُسبَّحَ ، ویُنَجِّسونَ أنفُسَهُم وعُقولَهُم وقُلوبَهُم ویُخَرِّبونَها . [17]

52.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ فی ذِکرِ أشراطِ السّاعَةِ ـ :یا سَلمانُ ! إنَّ عِندَها تُزَخرَفُ المَساجِدُ کَما تُزَخرَفُ البِیَعُ وَالکَنائِسُ . [18]

53.عنه صلى الله علیه و آله :سَیَکونُ فی آخِرِ اُمَّتی أقوامٌ یُزَخرِفونَ مَساجِدَهُم ویُخَرِّبونَ قُلوبَهُم ، یَتَّقی أحَدُهُم عَلى ثَوبِهِ مالا یَتَّقی عَلى دینِهِ ، لا یُبالی أحَدُهُم إذا سَلُمَت لَهُ دُنیاهُ ما کانَ مِن أمرِ دینِهِ . [19]

54.عنه صلى الله علیه و آله :ماساءَ عَمَلُ قَومٍ قَطُّ إلّا زَخرَفوا مَساجِدَهُم . [20]

55.عنه صلى الله علیه و آله :إذا رَأَیتُمُ المَصاحِفَ حُلِّیَت ، وَالمَساجِدَ زُیِّنَت ، وَالمَنارَةَ طُوِّلَت ، وَاتُّخِذَ القُرآنُ مَزامیرَ ، وَالمَساجِدُ طُرُقا ، المُؤمِنُ فی ذلِکَ الزَّمانِ أعَزُّ مِنَ الکِبریتِ الأَحمَرِ ، أما إنَّ مَساجِدَهُم مُزَخرَفَةٌ ، وأبدانَهُم نَقِیَّةٌ ، وقُلوبَهُم أنتَنُ مِنَ الجیفَةِ . [21]

د ـ آراستن مسجد و آذین بندى آن

51.عیون الأخبار ـ در حدیثى قدسى ، در آنچه خداوند به شَعیا وحى فرمود ـ :خانه ها را برایم برافراشته مى سازند و مسجدها را به خاطر من ، آذین مى بندند . مرا چه حاجت به برافراشتن خانه هایى که در آنها سُکنا نمى گزینم ، و به آراستن مسجدهایى که در آنها وارد نمى شوم ! به افراشتن آنها فرمان داده ام ، تنها براى این که در آنها یاد شوم ، و تسبیحم کنند ، در حالى که جان ها و خردها و دل هایشان را آلوده کرده و ویران مى سازند.

52.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در بیان نشانه هاى رستاخیز ـ :اى سلمان! در آن هنگام ، مسجدها همچون کلیساها و کنیسه ها زینت مى شوند .

53.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :در آخر امّتم کسانى پدیدار مى شوند که مسجدهایشان را آذین مى بندند و دل هایشان را ویرانه مى سازند. کسى از آنان ، آن گونه که بر جامه اش پرهیز مى کند ، بر دینش نمى پرهیزد . چنانچه دنیایش در مخاطره نباشد ، بر کار دینش بیمى ندارد .

54.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هیچ گاه کردار مردمى ناشایست نگردید ، مگر آن که مساجدشان را به زیور آراستند .

55.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه دیدید که قرآن ها، جامه اى زیبا بر تن کرده اند و مساجد ، زینت یافته اند و مناره ها ، قد برافراشته اند و قرآن ، با ساز و آواز خوانده مى شود و مسجدها ، گذرگاه قرار گرفته اند ، مؤمن در آن روزگار ، از گوگرد سرخ ، کمیاب تر خواهد بود . آرى . مساجدشان آذین بندى و جسمشان پاکیزه ؛ لیکن دل هایشان از مُردار ، بدبوتر است.

56.الإمام علیّ علیه السلام :إنَّ القَومَ إذا زَیَّنوا مَساجِدَهُم فَسَدَت أعمالُهُم . [22]

ه ـ التَّصویر

57.الکافی عن عمرو بن جُمَیع :سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام عَنِ الصَّلاةِ فِی المَساجِدِ المُصَوَّرَةِ ، فَقالَ :

 أکرَهُ ذلِکَ ، ولکِن لا یَضُرُّکُم ذلِکَ الیَومَ ، ولَو قَد قامَ العَدلُ رَأَیتُم کَیفَ یَصنَعُ فی ذلِکَ . [23]

3 / 6

حَریمُ المَسجِدِ

58.کتاب من لا یحضره الفقیه :روی أنَّ حَریمَ [24] المَسجِدِ أربَعونَ ذِراعا مِن کُلِّ ناحِیَةٍ . [25]

59.الإمام علیّ علیه السلام :حَریمُ المَسجِدِ أربَعونَ ذِراعا ، وَالجِوارُ أربَعونَ دارا مِن أربَعَةِ جَوانِبِها . [26]

56.امام على علیه السلام :هر گاه مردم ، مسجدهایشان را بیارایند ، کردارشان تباه شده است .

ه ـ تصویرگرى

57.الکافى ـ به نقل از عمرو بن جُمَیع ـ :از امام باقر علیه السلام در باره نماز خواندن در مسجدهاى نقّاشى شده پرسیدم . فرمود : «آن را نمى پسندم ؛ لیکن امروزه ، شما را زیان نمى رساند . اگر عدل بر پا شود ، خواهید دید در این باره چه خواهد کرد» .

3 / 6

حریم مسجد

58.کتاب من لایحضره الفقیه :روایت شده که حریم مسجد ، چهل گز از هر سو است .

59.امام على علیه السلام :حریم مسجد ، چهل گز است و همسایگان ، چهل خانه از چهار سو .